و حوادث كه خير و جميل است، و يا وسيله خير، و يا ظرف براى خير است، از بهشت آمده، و باز هم به بهشت برميگردد، و آنچه از شرور است يا وسيله براى شر و يا ظرف براى شر است، از آتش دوزخ آمده، و دوباره به همانجا بر مى‌گردد.

اينك نمونه‌هايى از كلام خدا: ((وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلَّا بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ‌)، هيچ چيز نيست مگر آنكه نزد ما از آن خزينه‌ها هست، و ما نازل نمى‌كنيم، مگر به اندازه‌اى معلوم).[1] كه مى‌رساند تمامى اشياء عالم نزد خدا موجودند، و بوجودى نامحدود، و غير مقدر با هيچ تقدير موجودند، و تنها در هنگام نزول، تقدير و اندازه‌گيرى ميشوند، چون كلمه (تنزيل) بمعناى تدريج در نزول است.

پس آيه شريفه، مسئله خدايى بودن هر چيز را، عموميت داده، همه چيز را از ناحيه خدا ميداند، و آياتى ديگر اين معنا را در باره بعضى از چيزها بخصوص اثبات مى‌كند، مانند آيه: ((وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ‌)، براى شما از جنس چهار پايان هشت جفت نازل كرد،)[2] است و آيه:

((وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ)، آهن را نازل كرديم، كه در آن قدرتى بسيار است)[3] ميباشد و آيه:

((وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ‌)، رزق شما و آنچه كه وعده‌اش را بشما داده‌اند در آسمان است)[4] كه انشاء اللَّه توضيح معنايش خواهد آمد.

پس بحكم اين آيات آنچه در دنيا هست همه از ناحيه خداى سبحان نازل شده، و خدا در كلامش مكرر فرموده: كه بار ديگر همه آنها بسوى پروردگار بر مى‌گردند، از آن جمله آيات زير است: ((وَ أَنَّ إِلى‌ رَبِّكَ الْمُنْتَهى‌)، بدرستى كه منتهى بسوى پروردگار تو است)[5] و نيز ((إِلى‌ رَبِّكَ الرُّجْعى‌)، بازگشت بسوى پروردگار تو است)[6] و نيز ((إِلَيْهِ الْمَصِيرُ)، بازگشت بسوى او است)[7] ((أَلا إِلَى اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ) آگاه باشيد كه همه امور بسوى خدا باز مى‌گردد)[8] و آيات بسيارى ديگر.

و نيز آيه سوره حجر اين معنا را هم افاده مى‌كند: كه اشياء- در فاصله ميانه پيدايش و بازگشت- بر طبق مقتضايى سير مى‌كنند، كه كيفيت آغازشان آن را اقتضاء كرده، و بر آن سرنوشتى از سعادت و شقاوت و خير و شر جريان مى‌يابند، كه ابتداء وجودش اقتضاى آن را دارد، و اين معنا از آيات زير نيز استفاده مى‌شود: ((كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى‌ شاكِلَتِهِ‌)، هر كسى بر طينت خود مى‌تند)[9] ((وَ لِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيها)[10]، هر كسى براى خود هدفى معين دارد كه خواه ناخواه به همان سو رو

[1]- سوره حجر آيه 21

[2]- سوره زمر آيه 6

[3]- سوره حديد آيه 25

[4]- سوره زاريات آيه 22

[5]- سوره نجم آيه 42

[6]- سوره علق آيه 8

[7]- سوره مؤمن آيه 3

[8]- سوره شورى آيه 53

[9]- سوره اسرى آيه 84

[10]- سوره بقره آيه 148