نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 1 صفحه : 400
بورزند زيانكارند
(121).
اى بنى اسرائيل
بياد آوريد آن نعمتى كه بشما انعام كردم و اينكه شما را بر مردم معاصرتان برترى
دادم (122).
و بترسيد از
روزى كه هيچ نفسى جوركش نفس ديگر نمىشود و از هيچكس عوض پذيرفته نمىگردد و شفاعت
سودى بحال كسى ندارد و يارى هم نمىشوند (123).
بيان
(وَ لَنْ
تَرْضى عَنْكَ الْيَهُودُ وَ لَا النَّصارى) الخ، در اينجا باز
بعد از سخن از مشركين، دوباره بفراز قبلى كه سخن از يهود و نصارى مىكرد، برگشته و
در حقيقت خواسته است دامن گفتار را كه پراكنده شد جمع و جور كند، پس كانه بعد از
آن خطابها و توبيخها كه از يهود و نصارى كرد، روى سخن برسول خود كرده كه اين
يهوديان و مسيحيان كه تا كنون در باره آنها سخن مىگفتيم و دامنه سخنان ما به
مناسبت بكفار و مشركين كشيده شد، هرگز از تو راضى نميشوند مگر وقتى كه تو به دين
آنان درآيى، دينى كه خودشان به پيروى از هوى و هوسشان تراشيده و با آراء خود درست
كردهاند.
و لذا در رد
اين توقع بيجاى آنان، دستور ميدهد بايشان بگو:(إِنَّ هُدَى
اللَّهِ هُوَ الْهُدى) هدايت خدا هدايت است، نه من درآورىهاى شما، مىخواهد
بفرمايد: پيروى ديگران كردن، بخاطر هدايت است و هدايتى بغير هدايت خدا نيست، و حقى
بجز حق خدا نيست تا پيروى شود و غير هدايت خدا- يعنى اين كيش و آئين شما- هدايت
نيست، بلكه هواهاى نفسانى خود شماست كه لباس دين بر تنش كردهايد و نام دين بر آن
نهادهايد.
پس در جمله:(قُلْ
إِنَّ هُدَى اللَّهِ) الخ، هدايت را كنايه از قرآن گرفته و آن گاه آن را بخدا نسبت
داده و هدايت خدايش معرفى كرده، و در نتيجه بطريق قصر قلب صحت انحصار- غير از
هدايت خدا هدايتى نيست- را افاده كرده است و با اين انحصار فهمانده كه پس ملت و
دين آنان خالى از هدايت است، از اينهم نتيجه گرفته كه پس دين آنان هوى و هوسهاى
خودشان است، نه دستورات آسمانى.
لازمه اين
نتيجهها اينست كه پس آنچه نزد رسول خدا 6 است، علم است و آنچه نزد خود آنان
است، جهل و چون سخن بدينجا كشيد، ميدان براى اين تهديد باز شد كه بفرمايد: (اگر
بعد از اين علمى كه بتو نازل شده، هواهاى آنان را پيروى كنى، آن گاه از ناحيه خدا
نه سرپرستى خواهى داشت و نه ياورى.
[اصولى
ريشه دار از برهانى عقل در رد يهود و نصارى، در يك آيه]
حال ببين كه
در اين يك آيه چه اصولى ريشهدار از برهانى عقلى نهفته شده: و با همه
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 1 صفحه : 400