كرامت سابقى‌ها نسبت به لاحقى‌ها دارد، پس جمله:(وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ) الخ، قرينه است بر اينكه منظور از جمله (الذين آمنوا) اشخاص خاصى است و آن اشخاص عبارتند از سابقون اولون، يعنى طبقه اول مسلمانان از مهاجر و انصار، كه در عهد رسول خدا 6 و در روزگار عسرت اسلام بآنجناب ايمان آوردند.

و بنا بر اين كلمه: (الذين آمنوا) كلمه آبرومند و محترمانه‌ايست، كه همه جا منظور از آن اين طبقه‌اند، كه آيه: ((لِلْفُقَراءِ الْمُهاجِرِينَ‌)،- تا جمله‌(وَ الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ) و الايمان من قبلهم- تا جمله-(وَ الَّذِينَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ، وَ لا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنا غِلًّا لِلَّذِينَ آمَنُوا، رَبَّنا إِنَّكَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ‌)، و آنان كه بعد از ايشان مى‌آيند ميگويند: پروردگارا ما را بيامرز، و همچنين برادران ما را، كه از ما بسوى ايمان سبقت گرفتند، و خدايا در دل ما كينه‌اى از مؤمنين قرار مده، پروردگارا تو خود رئوف و رحيمى)[1] نيز باين اشاره دارد.

چون اگر مصداق جمله (الذين آمنوا)، عين مصداق جمله‌(الَّذِينَ سَبَقُونا بِالْإِيمانِ) باشد، جا داشت بفرمايد: (و لا تجعل فى قلوبنا غلا لهم، خدايا در دل ما كينه‌اى از ايشان قرار مده)، ولى اينطور نفرمود، و بجاى ضمير، اسم ظاهر(الَّذِينَ سَبَقُونا) را آورد، تا به سبقت و شرافت آنان اشاره كند، و گر نه اين تغيير سياق بى وجه بود.

و نيز از جمله آياتى كه بگفتار ما اشاره دارد، آيه: ((مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ، رُحَماءُ بَيْنَهُمْ، تَراهُمْ رُكَّعاً سُجَّداً، يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً)، تا جمله-(وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ، مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِيماً)، محمد رسول خدا 6، و آنان كه با او هستند، عليه كفار سر سخت، و در بين خود مهربانند، مى‌بينى ايشان را كه همواره در ركوع و سجودند، و در پى تحصيل فضلى و رضوانى از خدا هستند، تا جمله خدا از ميان كسانى كه ايمان آورده‌اند، آن عده را كه اعمال صالح كرده‌اند، وعده آمرزش و اجرى عظيم داده است)[2]، ميباشد، چون با آوردن كلمه (معه- با او) فهمانده است كه همه اين فضيلت‌ها خاص مسلمانان دست اول است.

پس از آنچه گذشت اين معنا بدست آمد، كه كلمه (الذين آمنوا) كلمه تشريف و مخصوص بسابقين اولين از مؤمنين است، و بعيد نيست كه نظير اين كلام در جمله (الذين كفروا) نيز جريان يابد، يعنى بگوئيم هر جا اين جمله آمده مراد از آن خصوص كفار دست اول است كه برسولخدا 6 كفر ورزيدند، چون مشركين مكه، و امثال آنان، هم چنان كه آيه:(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ) نيز بدان اشعار دارد.[3]

[1]- سوره حشر آيه 10

[2]- سوره فتح آيه 29

[3]- سوره بقره آيه 6