نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 59
تحت عنوان " نحوه وجود کائنات ( موجودات حادثه به حدوث زمانی ) چه
نحو وجود است ؟ " . وی در آن فصل به مفهوم و معنی عدل الهی مطابق مذاق
حکما اشاره میکند . میگوید :
" در گذشته دانستی که ماده و صورت ، دو سبب نزدیک امور طبیعی هستند
، و از بحث در تلازم آنها نتیجه گیری شد که یک سبب فاعلی مافوق مادی
نیز در کار است . بعدا در بحث حرکات کلیه ، اثبات خواهیم کرد که
حرکات ، غایات نهائی مافوق مادی دارند . فاعل مافوق مادی و غایت مافوق
مادی ، دو سبب دور موجودات مادی میباشند . اگر آن دو علت دور در
پیدایش امور مادی کافی میبود موجودات مادی برای همیشه باقی بودند و فنا
و نیستی را در آنها راه نبود و از اول ، همه کمالات شایسته خود را دارا
بودند و اولشان عین آخرشان بود . اما در آن دو علت دور کافی نیست ، دو
علت نزدیک ( ماده و صورت ) نیز مؤثرند . و از طرفی میان صور ، تضاد
برقرار است و کیفیات اولیه ، فساد میپذیرند و هر مادهای قابلیت صور
متضاد را دارد . از اینرو هر موجودی دو نوع شایستگی متضاد پیدا میکند و
دو نوع اقتضای متضاد در آن پیدا میشود ، یکی از ناحیه صورت و یک از
ناحیه ماده . صورت ، اقتضاء دارد که باقی بماند و وضع موجود را حفظ کند
، و ماده ، اقتضاء میکند که تغییر حالت دهد و صورتی دیگر ضد صورت اولیه
بخود بگیرد ، و چون امکان پذیر نیست که این دو استحقاق و دو اقتضای
متضاد ، در آن واحد بر آورده شود ، زیرا ممکن نیست که ماده در آن واحد
صورتهای متضاد داشته باشد . . . و بخشش الهی ایجاب میکند تکمیل ماده
نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 59