نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 60
خداوند یک نتیجه میدهد . علیهذا عدل الهی ایجاب میکند که هیچگونه
تبعیض و تفاوتی در میان مخلوقات در کار نباشد . و حال آنکه انواع
تفاوتها هست ، هر چه هست تفاوت و تنوع و اختلاف سطح است .
پاسخ این است که مفهوم حق و استحقاق در باره اشیاء نسبت به خداوند
عبارت است از نیاز و امکان وجود یا کمال وجود . هر موجودی که امکان
وجود یا امکان نوعی از کمال وجود داشته باشد ، خداوند متعال به حکم آنکه
تام الفاعلیة و واجب الفیاضیة است ، افاضه وجود یا کمال وجود مینماید .
عدل خداوند همچنانکه از صدر المتألهین نقل کردیم عبارت است از فیض عام
و بخشش گسترده در مورد همه موجوداتی که امکان هستی یا کمال در هستی
دارند بدون هیچ گونه امساک یا تبعیض .
اما اینکه ریشه اصلی تفاوت امکانات و استحقاقها در کجاست ؟ چگونه
است که با اینکه فیض باری تعالی عام و لا یتناهی است ، اشیاء در ذات
خود از نظر قابلیت و امکان و استحقاق متفاوت میشوند ، مطلبی است که به
حول و قوه الهی ضمن پاسخ به ایرادها و اشکالها تشریح خواهد شد .
ایرادها و اشکالها
اکنون ببینیم پرسشهایی که در این زمینه مطرح میشود مجموعا چه پرسشهایی
است ؟
اولین پرسشی که در این زمینه هست این است که چرا در جهان ، تبعیض و
تفاوت وجود دارد ؟ چرا یکی سفید است و دیگری سیاه ، یکی زشت است و
دیگری زیبا ، یکی سالم است و دیگری علیل ؟ بلکه چرا یکی انسان است و
دیگری گوسفند یا کرم خاکی ؟ یکی جماد است و دیگری نبات ؟ یکی شیطان
است و دیگری فرشته ؟ چرا همه مانند هم نیستند ؟ چرا همه سفید و یا همه
سیاه نیستند ؟ چرا همه زیبا و یا همه زشت نیستند ؟ و اگر بنا است
تفاوتی در کار باشد چرا آنکه سفید است سیاه نشد و آنکه سیاه است سفید
نشد ؟ چرا آنکه زشت است زیبا نشد و آنکه زیبا است زشت نشد ؟
پرسش دیگر در مورد فناها و نیستیها است : چرا اشیاء ، موجود میشوند و
سپس معدوم میگردند ؟ چرا مرگ ، مقرر شده است ؟ چرا انسان بدنیا میآید
و پس از آنکه لذت حیات را چشید و آرزوی جاوید ماندن در او زنده شد به
دیار نیستی فرستاده میشود ؟
رابطه این پرسش با مسأله عدل و ظلم از این راه است که گفته میشود :
عدم
نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 60