آيات فوق نازل شد، و به آنها دستور داد: به جاى اين كار (نادرست) ذكر خدا گويند و از نعمت‌هاى بى دريغ خداوند و مواهب او ياد كنند، و با همان شور و سوز مخصوصى كه در افتخار و مباهات به پدران خود در جاهليت داشتند، نعم الهى را ياد كنند بلكه بيشتر و برتر. [1]

همين معنى يا شبيه آن را ساير مفسران از «ابن‌عباس» يا غير او نقل كرده‌اند كه اهل جاهليت بعد از حج، مجالسى تشكيل مى‌دادند براى تفاخر به پدران و شرح امتيازات آنها، و يا در بازارهايى همچون بازار عُكّاظ، ذِى المَجاز و مَجَنَّه كه تنها جاى داد و ستد نبود، بلكه مركز ذكر افتخارات (موهوم) نياكان بود جمع مى‌شدند و به اين كار مى‌پرداختند. [2]

ا 204 وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُعْجِبُكَ قَوْلُهُ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يُشْهِدُ اللَّهَ عَلى‌ ما في‌ قَلْبِهِ وَ هُوَ أَلَدُّ الْخِصامِ ا 205 وَ إِذا تَوَلَّى سَعى‌ فِى الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فيها وَ يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ وَ اللَّهُ لا يُحِبُّ الْفَسادَ ا 206 وَ إِذا قيلَ لَهُ اتَّقِ اللَّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَ لَبِئْسَ الْمِهادُ

و از مردم، كسانى هستند كه گفتار آنان، در زندگى دنيا مايه اعجاب تو مى‌شود؛ (در ظاهر، اظهار محبت شديد مى‌كنند) و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه مى‌گيرند. (اين در حالى است كه) آنان، سرسخت‌ترين دشمنانند.

[1] «مجمع البيان»، ج 1، ص 297، ذيل آيه مورد بحث؛ «مستدرك الوسائل»، ج 5، ص 284، ح 5864، با اندكى تفاوت؛ «بحار الانوار»، ج 90، ص 159، ح 35، با اندكى تفاوت؛ «تفسير عياشى»، ج 1، ص 98، احاديث 270 و 273، با تفاوت.

اين معنى در احاديثى از امام صادق عليه السلام نيز رسيده است ( «كافى»، ج 4، ص 516، ح 3؛ «وسائل الشيعه»، ج 7، ص 459، ح 9854، و ج 14، ص 272، ح 19173؛ «بحار الانوار»، ج 96، ص 311، ح 32، و ص 313، ح 47).

[2] «روح المعانى»، ج 2، ص 89 و «قرطبى»، ج 2، ص 803 و «تفسير كبير»، ج 5، ص 183 و «فى ظلال القرآن»، ج 1، ص 289 و «برهان»، ج 1، ص 203.