(74) يَحْلِفُونَ بِاللَّهِ ما قالُوا وَ لَقَدْ قالُوا كَلِمَةَ الْكُفْرِ وَ كَفَرُوا بَعْدَ إِسْلامِهِمْ وَ هَمُّوا بِما لَمْ‌يَنالُوا وَ ما نَقَمُوا إِلَّا أَنْ أَغْناهُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنْ يَتُوبُوا يَكُ خَيْراً لَهُمْ وَ إِنْ يَتَوَلَّوْا يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ عَذاباً أَليماً فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ فِي الْأَرْضِ مِنْ وَلِىٍّ وَ لا نَصِيرٍ

به خدا سوگند مى‌خورند كه (در غياب پيامبر، سخنان نادرست) نگفته‌اند؛ در حالى كه قطعاً سخنان كفرآميز گفته‌اند؛ و پس از اسلام آوردنشان، كافر شده‌اند؛ و تصميم (به‌كار خطرناكى) گرفتند، كه به آن نرسيدند. آنها فقط از اين انتقام مى‌گيرند كه خداوند و رسولش، آنان را به فضل (و كَرَم) خود، بى‌نياز ساختند! (با اين حال،) اگر توبه كنند، براى آنها بهتر است؛ و اگر روى گردانند، خداوند آنها را در دنيا و آخرت، به مجازات دردناكى كيفر خواهد داد؛ و در سراسر زمين، نه ولىّ و حامى دارند، و نه ياورى!

شأن نزول:

تكذيب و انكار

درباره شأن نزول اين آيه، روايات مختلفى نقل شده، كه همه آنها نشان مى‌دهد:

بعضى از منافقان، مطالب زننده‌اى درباره اسلام و پيامبر صلى الله عليه و آله گفته بودند، و پس از فاش شدن اسرارشان، سوگند دروغ ياد كردند كه چيزى نگفته‌اند، و همچنين توطئه‌اى بر ضد پيامبر صلى الله عليه و آله چيده بودند كه خنثى گرديد.

از جمله اين كه يكى از منافقان به نام «جلاس»، در ايام غزوه «تبوك»، پس از شنيدن بعضى از خطبه‌هاى پيامبر صلى الله عليه و آله، شديداً آن را انكار، و پيامبر صلى الله عليه و آله را تكذيب نمود، و پس از بازگشت به «مدينه» شخصى به نام «عامر بن قيس» كه اين جريان را شنيده بود، خدمت پيامبر آمد و سخنان «جلاس» را بازگو كرد.

هنگامى كه خود او نزد پيامبر صلى الله عليه و آله آمد، موضوع را انكار نمود، پيامبر صلى الله عليه و آله به هر دو دستور داد: در مسجد، در كنار منبر سوگند ياد كنند كه دروغ نمى‌گويند، هر دو سوگند ياد كردند، ولى «عامر» عرض كرد: خداوندا! آيه‌اى بر پيامبرت نازل كن، و آن كس كه راستگو است را معرفى فرما!