شدن پليدى آنان است.

سؤال ديگر: چگونه ممكن است قرآن بر پليدى كفّار بيفزايد؟

جواب: قرآن عامل ازدياد پليدى و كفر آنها نمى‌شود، بلكه زمينه‌ها و قابليّتهاى آنان كه به مخالفت با قرآن بر مى‌خيزند عامل اين عذاب الهى مى‌گردد.

به قول شاعر:

پروردگارا! ما را جزء كسانى قرار ده كه با تلاوت هر آيه‌اى از قرآن درجه‌اى بر درجات ايمانمان افزوده، و بخشى از رذائل اخلاقيمان زدوده شود.

پروردگارا! به ما توفيق تدبّر و تفكّر و انديشه بيشتر پيرامون آيات قرآن عنايت فرما.

سؤال سوم: مى‌دانيم كه قرآن مجيد فقط براى تلاوت نازل نشده، بلكه هدف اصلى تدبّر و انديشه و تفكّر در مضامين عالى آن، و سپس عمل به دستوراتش مى‌باشد. همان‌گونه كه خداوند در آيه 29 سوره ص مى‌فرمايد:

« «كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ»؛ اين كتابى است پر بركت كه بر تو نازل كرده‌ايم تا در آيات آن تدبّر كنند و خردمندان متذكّر شوند».

بنابراين، هدف اصلى تدبّر درآيات قرآن است. ولى از سوى ديگر، در روايات مختلف از تفسير به رأى نهى شده، و مى‌دانيم كه رأى به معناى عقل و انديشه است، يعنى درباره آيات قرآن تدبّر و انديشه نكنيد. آيا اين دو با يكديگر در متضاد نيستند؟

جواب: همان‌گونه كه دانشمندان بزرگ فرموده‌اند، منظور از تفسير به رأى، پيشداوريها و ذهنيّت‌هاى غير منطقى است. به تعبير ديگر تفسير قرآن به دو شكل امكان‌پذير است:

نخست اينكه: در محضر قرآن مجيد زانو بزنيم و خود را شاگرد قرآن و قرآن را استاد خويش بدانيم و به آنچه از قرآن استخراج مى‌شود پايبند باشيم.