ترقّى قيمت پيدا كند و سال خمسى بر آن بگذرد مقدار تفاوت آن خمس دارد.

مسأله 1477. اگر كسى چيزى را به او ببخشد و از مخارج سالش زياد آيد احتياط واجب آن است كه خمس آن را بپردازد، همچنين اگر از كسى ارثى به او رسد كه خويشاوندى دورى با او دارد و اطّلاعى از چنين خويشاوندى و انتظارى درباره چنين ارثى نداشته، در اينجا نيز احتياط واجب آن است كه خمس آن را بپردازد.

مسأله 1478. هرگاه ملكى را بر افراد معيّنى، مثلًا اولاد خود وقف نمايد، چنانچه آن ملك درآمدى داشته باشد و از مخارج سال آنها زياد بيايد، بايد خمس آن را بدهند.

مسأله 1479. چيزى را كه افراد مستحق از باب خمس يا زكات مى‌گيرند، خمس ندارد، هر چند از مخارج سالشان به عللى زياد بيايد، ولى اگر از مالى كه از اين طريق به او رسيده منفعتى ببرد، مثلًا از درختى كه از باب خمس به او داده شده ميوه‌اى بدست آورد، بايد خمس آن مقدارى كه از مخارج سالش زياد آمده بپردازد.

مسأله 1480. اگر با عين پولى كه خمس آن را نداده اند جنسى بخرد، معامله نسبت به مقدار خمس باطل است، مگر اين‌كه حاكم شرع آن را اجازه دهد، در اين صورت بايد پنج يك جنسى را كه خريده به حاكم‌شرع دهد.

مسأله 1481. اگر جنسى را به ذمّه بخرد ولى بعد از معامله قيمت آن را از پولى كه خمس آن را نداده بپردازد معامله او صحيح و تصرّفاتش در آن جنس جايز است، ولى چون از پولى كه خمس در آن است به فروشنده داده به مقدار خمس آن پول به او مديون است و در صورتى كه آن مقدار در دست فروشنده موجود باشد حاكم شرع همان را مى‌گيرد و اگر از بين برود عوض آن را از خريدار يا فروشنده مطالبه مى‌كند.

مسأله 1482. هرگاه كسى مالى را كه خمسش را نداده‌اند خريدارى كند، معامله او نسبت به خمس باطل است، مگر آن‌كه حاكم شرع اجازه دهد كه در اين صورت خمس پول معامله را بايد به او داد و اگر به فروشنده داده باشد بايد از او بگيرد و به حاكم شرع دهد.