(1)

نكته سوم: ربا مصداق بارز ظلم است.

در آيه 279 سوره بقره، ذيل بحث ربا، خوانديم: «... لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُونَ» نه ظلم كنيد و نه زير بار ظلم برويد؛ يعنى اگر ربا بگيريد ظلم كرده‌ايد پس با ربا گرفتن ظلم نكنيد و اگر سرمايه اصلى شما را به شما بازنگردانند به شما ظلم شده است، به همين جهت بايد سرمايه اوليه به شما برگردد تا مورد ظلم قرار نگيريد.

بنابراين آيه فوق، ربا را مصداق ظلم مى‌داند و قبح ظلم نيازى به بيان ندارد و به اصطلاح فقها و اصوليّون از مستقلات عقليّه است.

در روايت محمد بن سنان نيز خوانديم كه امام على بن موسى الرضا عليه السّلام مى‌فرمايند: «... و لما فى ذلك من الفساد و الظّلم ...» [1] و به خاطر اين كه ربا منشأ فساد و ظلم است ربا حرام شده است.

(2)

چرا ربا نوعى ظلم است؟

تمام افرادى كه در جامعه فعاليّت اقتصادى دارند هم سود دارند و هم زيان، كارخانه‌ها، مزارع، تجارتها، صنعت‌ها، دامداريها، كارهاى خدماتى و ...

مشمول اين قانون هستند و تنها رباخواران از اين قانون مستثنى هستند و فقط سود مى‌برند و زيان نمى‌بينند. بنابراين در جامعه‌اى كه همه سود و زيان دارند رباخواران سود خالص مى‌برند بى آن كه كار مفيدى انجام دهند و اين ظلم است و مفتخوارى و كار بى‌زحمت، به همين جهت گاه از رباخوارى به «گنج بى‌رنج» يا سود بادآورده تعبير كرده‌اند و به همين دليل رباخوارى يكى از عوامل نظام طبقاتى است، چرا كه عدّه قليلى به خاطر رباخوارى گسترده، همه چيز دارند و تعداد كثيرى، فاقد همه چيز هستند و عجيب اين كه اين فاصله طبقاتى، طبق نظريه آگاهان و خبرگان در دنياى امروز، در حال افزايش است و هر چه زمان به پيش‌

[1]- وسايل الشيعة، جلد 12، ابواب الربا، باب 1، حديث 11.