قتل بداند و او را بكشد و كسى كه مردم را به خاطر جهل و ناآگاهى گمراه سازد، و كسى كه مجسّمه‌سازى كند». [1]

روشن است كه اين عذاب‌هاى بسيار سخت تناسبى با هر نقاشى و مجسّمه‌سازى ندارد، زيرا گناه اين كارها به صورت عادى (غير بت‌پرستى) از آدم‌كشى و زنا و شراب‌خوارى و ديگر كبائر بيشتر نيست، چگونه هم طراز با پيامبركشى است؟

بنابراين مقصود از اين صورتگرى بايد چيزى باشد كه واقعاً هم سنگ و برابر پيامبركشى و جنگ با خدا و خروج از دين باشد كه همان «بت‌سازى» است. [2]

ب) اختلاف در واقعى يا تقيّه‌اى بودن حديث‌

پس از شهادت امام على، امام حسن و امام حسين عليهم السلام و كشتار خونين عاشورا، آن چنان خفقان شديد از ناحيه دولت‌هاى اموى و عبّاسى عليه ياران و نزديكان ائمّه اهل بيت عليهم السلام اعمال شده بود كه با اندك بهانه‌اى در طول يك قرن هزاران نفر از اصحاب ائمّه اهل بيت عليهم السلام را به جرم پيروى از تعاليم مكتب ائمّه اهل بيت عليهم السلام بازداشت كرده و در سياه‌چال‌هاى حجاج بن يوسف ثقفى‌ [3] و مانند او اعدام كردند. وجوب حفظ جان اين گونه افراد اقتضا مى‌كرد كه احياناً ائمّه اهل بيت عليهم السلام اگر احساس خطر جدّى براى بعضى از شيعيان مى‌كردند، حكمى مطابق با مذهب حاكم اهل سنّت در آن روز از روى تقيّه به وى تعليم مى‌دادند تا با همرنگ شدن ظاهرى، حاكمان دست از جان او بردارند. گرچه آن حكم مخالف آموخته‌هاى امام عليه السلام از جدش رسول خدا صلى الله عليه و آله بود تا جان آن مؤمن كه نزد خدا مهم‌تر از يك حكم فرعى است حفظ شود. اين پديده تلخ تاريخ اسلامى موجب صدور روايات تقيّه‌اى از جانب امامان اهل بيت عليهم السلام شده است.

لذا فقيهان شيعه هنگامى كه اين گونه حديث تقيّه‌اى را به صورت قطعى تشخيص دهند بر اساس آن فتوا نداده و اگر در حديثى دچار ترديد و اختلاف نظر شوند، غالباً منجر به اختلاف فتواى آنان خواهد شد. مانند:

استحباب روزه عاشورا

دو گونه روايات از ائمّه اهل بيت عليهم السلام در اين باره رسيده است. اكثر فقهاى متقدم شيعه، آن دسته روايات دلالت‌كننده بر استحباب را ترجيح داده و به آن فتوا داده‌اند، امّا جمعى از متأخران، آن گروه را حمل بر تقيّه كرده‌اند و براى اثبات تقيّه‌اى بودن آنها اظهار داشتند: چون فقهاى اهل سنّت قائل به استحباب روزه روز عاشورا بودند و روزه گرفتن‌

[1]. مستدرك الوسائل‌، ج 13، ص 210، ح 4، باب 75، (أبواب ما يكتسب به).

[2]. المكاسب‌، ج 1، ص 169.

[3]. حجاج بن يوسف ثقفى كه 20 سال استاندار عراق بود، 120 هزار نفر را بى‌رحمانه كشت، و در زندان وى 50 هزار مرد و 30 هزار زن مردند. (مآثر الانافه فى معالم الخلافه‌، قلقشندى شافعى (مؤلّف نهاية الادب و صبح الاعشى))، البتّه حاكمان بنى عبّاس نيز در قلع و قمع شيعيان و مواليان اهل بيت عليهم السلام دست‌كمى از حاكمان بنى اميّه نداشتند.