جمعى از فقهاى دوره پنجم:

اين دوره شاهد وجود فقهاى برجسته و ارزشمندى در تاريخ فقاهت اماميّه است كه به فقه رشد و بالندگى خاصى بخشيدند. افزون بر ابن ادريس و محقّق حلّى كه از آنها نام برده شد برخى ديگر از فقهاى برجسته اين دوره عبارتند از:

1. احمد بن موسى بن جعفر بن طاووس، (م 673).

وى در زمينه فقه، دوره شش جلدى‌ بشرى المحقّقين‌ و دوره چهارجلدى‌ الملاذ را تدوين كرد [1] ولى متأسّفانه امروز هيچ يك از اين دو در اختيار ما نيست.

2. أبو منصور جمال الدين حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلّى معروف به‌ علّامه حلّى‌ (م 726).

هنگامى كه در فقه اماميّه «علّامه» به طور مطلق گفته شود، مقصود علّامه حلّى است. [2] او بر شيوه استادش محقّق حلّى در فقه تأكيد ورزيد، ولى از خود نيز ابتكاراتى نشان داد. علّامه حلّى به فقه به ويژه معاملات، توسعه بخشيد و بيش از گذشتگان به قواعد اصولى استناد جست. از كتاب‌هاى مهم او، منتهى المطلب، مختلف الشيعة، تذكرة الفقهاء و قواعد الاحكام‌ است.

3. فخر المحقّقين‌ محمّد بن حسن حلّى (م 771). وى فرزند علّامه حلّى و مؤلّف كتاب‌ ايضاح الفوائد شرح كتاب‌ قواعدِ پدر بزرگوارش علّامه حلّى است. [3]

4. محمّد بن مكّى عاملى، معروف به‌ شهيد اوّل‌ (شهيد در 786). او نيز از پيروان مكتب علّامه حلّى به شمار مى‌رود؛ و خود نيز عالمى محقّق و متبحّر در فقه اسلامى بود.

كتاب معروف‌ اللّمعة الدّمشقية كه متن كاملى از دوره فقه به شمار مى‌رود، قرنهاست كه با شرح شهيد ثانى به نام‌ الروضة البهية فى شرح اللّمعة الدّمشقية كتاب درسى حوزه‌هاى علميّه اماميّه است. برخى ديگر از كتاب‌هاى معروف فقهى وى‌ الذكرى‌، الدروس فى فقه الامامية و البيان‌ نام دارد. [4]

5. جمال الدين مقداد بن عبد اللَّه سيورى حلّى، معروف به «فاضل مقداد» (م 826).

وى از فقهاى بزرگ اهل بيت عليهم السلام و جامع معقول و منقول و محدّث و متكلّم بود. مهم‌ترين كتاب وى در فقه‌ التنقيح الرائع‌ نام دارد كه شرح‌ مختصر النافع‌ محقّق حلّى است و كتاب‌ كنز العرفان. [5]

6. احمد بن محمّد بن فهد حلّى، معروف به «ابن فهد حلّى‌» (م 841).

شيخ حرّ عاملى از وى با عنوان فاضل، دانشمند، موثّق، زاهد، عابد، پرهيزكار و داراى جلالت قدر ياد كرده است. مهمترين كتاب فقهى او المهذّب البارع‌ نام‌

[1]. رجال ابن داود، شرح حال شماره 140.

[2]. رجوع كنيد به: روضات الجنّات‌، ج 2، ص 286- 269؛ اعيان الشيعة، ج 5، ص 408- 396.

[3]. ر. ك: روضات الجنّات‌، ج 6، ص 339- 330؛ اعيان الشيعة، ج 9، ص 159.

[4]. ر. ك: امل الآمل‌، ج 1، ص 183- 181؛ روضات الجنّات‌، ج 7، ص 21- 3؛ اعيان الشيعة، ج 10، ص 64- 59.

[5]. ر. ك: رياض العلماء، ج 5، ص 216؛ اعيان الشيعة، ج 10، ص 134.