امّا در مورد بحث، كه اضرار به خويشتن مطرح مى‌باشد، بعيد است قاعده نسبت به آن شمول داشته باشد [1].

مرحوم شيخ انصارى رحمه اللّه در مكاسب حديثى نقل مى‌كند كه از خوردن خاك نهى كرده است. در روايت استدلال شده كه چون خوردن خاك ضرر دارد، و حرام است. اين حديث مناسب بحث ماست.

نتيجه اين كه خوردن قرصهاى جلوگيرى اگر ضرر عمده‌اى نداشته باشد شرعا اشكالى ندارد، و اگر ضرر عمده‌اى داشته باشد حرام است، و اهل خبره مى‌گويند: «اگر به مقدار كم مصرف شود، ضرر مهمّى نخواهد داشت».

سؤال: آيا تحقيق از ضررهاى احتمالى قرصها لازم است؟

پاسخ: جستجو لازم نيست؛ مگر در جايى كه احتمال قابل ملاحظه‌اى وجود داشته باشد.

سؤال: آيا اين كار تغيير (ما خلق الله) [2] كه در قرآن نكوهش شده، نيست؟

پاسخ: اگر تغيير ما خلق اللّه را به اين وسعت بگيريم، گرفتن ناخن، كوتاه كردن موهاى سر و صورت، برطرف كردن موهاى زايد صورت زنان، از بين بردن موهاى زايد بدن، كشيدن دندان فاسد و مانند آن، همه اينها، تغيير ما خلق اللّه خواهد بود! هيچ كس چنين معنايى براى تغيير ما خلق اللّه قائل نشده است. منظور از تغيير «ما

[1]. پيرامون قاعده لا ضرر بطور مفصّل در كتاب القواعد الفقهيّه، جلد 1، صفحه 28 به بعد بحث كرده‌ايم.

[2]. سوره نساء، آيه 119.