هم ضامن تخليه مى‌كند، تا بتواند در پايان مدّت به راحتى منزل را تخليه كند.

نقد كلام ابن قيّم‌

سخن ابن قيّم از جهاتى قابل تأمّل است:

1- او تصوّر مى‌كند كه حيله‌هاى شرعى با سدّ ذرايع در تضادّ است، در حالى كه حيله‌هاى واقعى و چاره‌جويى‌هاى مباح هيچ تضادّى با سدّ ذرايع ندارد؛ چون حيله‌هاى مباح در واقع از قبيل تبدّل موضوع است. مثل اين كه با انجام «مضاربه» بجاى گرفتن «ربا» سودى دريافت كند، يا اين كه «شراب» را تبديل به «سركه» نمايد و بخورد. بنابراين چنين حيله‌هايى در حقيقت چاره‌جويى مشروع است، و تضادّ و منافاتى با «سدّ ذرايع» ندارد.

2- «حيله عقارب» كه شرح آن گذشت، هيچ فايده‌اى ندارد! چون طبق آن چه در فقه اسلامى آمده است «المغرور يرجع إلى من غرّه» در اينجا مشترى، فريب بايع را خورده، و فروشنده عمدا و اختيارا مشترى را فريب داده است. پس بايد خود بايع به خاطر اين فريب مال الاجاره موقوفه را بپردازد و پول مشترى را به طور كامل به او بازگرداند. همان گونه كه در ازدواج نيز «مغرور» به فريبكار رجوع مى‌كند، و خسارتهاى خود را مطالبه مى‌كند [1].

[1]. مثل اين كه مردى با زنى ازدواج مى‌كند، و زن خود را متّصف به اوصافى مى‌نمايد كه در او وجود ندارد، و مرد به خاطر اين صفات با او ازدواج مى‌كند. پس از عروسى متوجّه‌