صبر به معناى تسليم نشدن و ادامه مقاومت و ادامه مبارزه است، نه به معناى تسليم شدن و دست كشيدن از كوشش و تلاش براى رسيدن به هدف.

اسناد زيادى براى اثبات اين واقعيّت در دست داريم كه به قسمتى از آنها اشاره مى‌شود:

1- قرآن يكى از عوامل پيروزى مسلمانان را در برابر تعداد زياد دشمنان در ميدان جهاد، مسأله صبر قلمداد مى‌كند.

« «يَا أَيُّهَا النَّبِىُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ إِن يَكُنْ مِّنكُمْ عِشْرُونَ صبِرُونَ يَغْلِبُواْ مِاْئَتَيْنِ وَ إِن يَكُنْ مِّنكُم مِّاْئَةٌ يَغْلِبُواْ أَلْفاً مِّنَ الَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّايَفْقَهُوَن»؛ اى پيامبر مؤمنان را به جنگ (با دشمنان) تشويق كن. هر گاه بيست نفر با استقامت از شما باشند، بر دويست نفر غلبه مى‌كنند و اگر صد نفر باشند بر هزار نفر از كسانى كه كافر شدند پيروز مى‌گردند، چرا كه آنها گروهى هستند كه نمى‌فهمند». [1]

اگر صبر به معناى تسليم و ترك مقاومت بود چگونه ممكن بود طبق اين آيه بيست نفر از سربازانى كه واجد اين صفتند، بر دويست نفر، يعنى ده برابر خود، پيروز گردند، بلكه به عكس، چنين صبرى بايد سبب شكست هزاران نفر در برابر عدّه معدودى شود، آيه فوق به مسلمانان دستور مى‌دهد كه حقّ عقب‌نشينى و متاركه در ميدان جنگ در برابر دشمن ندارند، حتّى اگر نفرات آنها به يك دهم جمعيّت دشمن برسد!

اين نسبت را در آيه بعد به نصف تقليل داده و مى‌فرمايد:

« «الانَ خَفَّفَ اللّهُ عَنْكُمْ وَ عَلِمَ أَنَّ فِيكُمْ ضَعْفاً فَإِن يَكُنْ مِّنكُم مِّاْئَةٌ صَابِرَةٌ يَغْلِبُواْ مِأَتَينِ وَ إِنْ يَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ يَغْلِبُوا أَلْفَيْنِ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ اللَّهُ مَعَ الصَّابِرِينَ»؛ هم اكنون خداوند به‌

[1]. سوره انفال، آيه 65.