اگر به راستى جواب منفى بود، روى انگيزه‌هاى وجود ذهنى آن فكر كنيم؛ و از آن جا كه انسان دو نوع درك دارد، دركى از راه‌ «خرد» و دركى از طريق‌ «احساسات درونى» كه اوّلى را درك‌ «عقلى» و دوّمى را «درك عاطفى» مى‌توان ناميد، بايد از هر دو طريق به كاوش اين امر بپردازيم:

الف) مذهب و درك عاطفى‌

بر خلاف آن چه روانشناسان و جامعه شناسان يك بُعدى مانند «فرويد» و كمونيست‌ها و مانند آنان فكر مى‌كنند، جمعى از محقّقان روانشناسى جديد معتقدند، همان طور كه انسان از نظر جسم چهار بعدى است، روح و روان او نيز حدّاقل چهار بعد دارد كه زمان زيادى از كشف بُعد چهارم آن نمى‌گذرد.

ابعاد چهارگانه روح آدمى به اين شرح است:

1- حسّ راستى يا (حقيقت جويى)

اين حس سر چشمه انواع علوم و دانش‌ها و انگيزه كنجكاوى تلاش جويانه انسان در شناخت جهان هستى و پديده‌هاى گوناگون آن است.

پيوند اين حس به نيازهاى اقتصادى و مانند آن، به همان اندازه ناشيانه و دور از حقيقت است، كه به عنوان مثال بخواهيم عامل جنگ جهانى اوّل را قتل‌ «فرانسيس فرديناند» شاهزاده اطريشى بدانيم، زيرا ما همان طور كه در درون جان و روح خود عطشى براى شناخت محيط اطرافمان مى‌يابيم، علاقه‌منديم بدانيم در كرات ديگر آسمانى كه ميليون‌ها سال نورى از ما دورند چه خبر است؟ آيا موجودات زنده‌اى در آنها هست؟ تمدّنى درخشان‌تر از ما دارند؟

يا بدانيم ميلياردها سال قبل در چه شرايطى كره زمين از خورشيد جدا شده و يا