1- كفّارى كه پيامبر صلى الله عليه و آله با آنها نبرد كرد به اين اقرار داشتند: خداوند خالق، رازق و تدبير كننده جهان هستى است:

« «قُلْ مَنْ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّمَآءِ وَ الْأَرْضِ ... وَ مَنْ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَيَقُولُونَ اللَّهُ»؛ بگو چه كسى شما را از آسمان و زمين روزى مى‌دهد ... و چه كسى امور (جهان) را تدبير مى‌كند به زودى (در پاسخ) مى‌گويند: خدا». [1]

ولى اين اقرار و اعتراف، هرگز آنها را در زمره مسلمانان قرار نداد.

2- آنها مى‌گفتند: توجّه ما به بتها و عبادت ما از آنها، تنها به خاطر طلب قرب و شفاعت مى‌باشد:

« «وَيَقُولُونَ هؤُلَاءِ شُفَعائُنَا عِنْدَ اللَّهِ»؛ و مى‌گويند: اينها شفيعان ما نزد خدا هستند». [2]

3- پيامبر صلى الله عليه و آله تمام كسانى را كه غير خدا را عبادت مى‌كردند، محكوم ساخت، اعمّ از اين كه عبادت فرشتگان، انبيا و صالحين مى‌كردند يا آنها كه اشجار، احجار، خورشيد و ماه را مى‌پرستيدند؛ و هيچ گونه تفاوتى در ميان آنها قائل نشد.

4- مشركان زمان ما در مسير شرك از مشركان زمان جاهليّت بدترند، زيرا آنها به هنگام آرامش، بتها را عبادت مى‌كردند، و در شدّت و سختى به مقتضاى آيه:

« «فَإِذَا رَكِبُواْ فِى الْفُلْكِ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ ...»؛ هنگامى كه سوار بر كشتى شوند خدا را با اخلاص مى‌خوانند و غير او را فراموش مى‌كنند». [3]

خدا را مى‌خواندند، ولى مشركان زمان ما در آرامش و سختى متوسّل به غير خدا مى‌شوند! [4]

[1]. سوره يونس، آيه 31.

[2]. سوره يونس، آيه 18.

[3]. سوره عنكبوت، آيه 65.

[4]. رساله «اربع قواعد»، ص 24- 27، بنا به نقل «كشف الارتياب»، ص 163.