14- سوگوارى‌

در اين زمينه نيز بحثهاى متعدّدى وجود دارد:

آيا گريستن اثر تخديرى ندارد و شعله احساسات را خاموش نمى‌كند و در نبرد اقتصادى ميان‌ «بورژواها» و «پرولترها» زمينه را براى پيروزى دسته اوّل فراهم نمى‌سازد؟ و سرانجام آن، تأييد فرضيّه پيدايش مذهب بر اثر انگيزه‌هاى كلنياليستى نيست؟

آيا گريستن، نشانه ضعف و ناتوانى نيست؟ كسى كه قدرت و توانايى دارد چرا بگريد؟ چرا به جاى آن تلاش و كوشش نكند؟

و آيا گريستن به خاطر پيروزى است يا شكست؟ اگر عقيده نهايى اين است كه شهيدان و جانبازان راه خدا، همانند شهيدان كربلا به اهداف مقدّس خود كه نشان دادن چهره اصلى بنى‌اميّه غاصب و ستمگر بود، رسيدند و در اين زمينه پيروز شدند، پس در برابر پيروزى گريه براى چيست؟

اينها و سؤالاتى مشابه آن، مسائل گوناگونى است كه در زمينه مراسم سوگوارى كه به خصوص در مذهب تشيّع وجود دارد، مطرح مى‌گردد.

بحث و بررسى:

1- پيش از هر چيز بايد به اين حقيقت اعتراف كرد كه متأسّفانه در زمينه سوگوارى و گريستن، افراط و تفريط فراوان ديده مى‌شود. همان طور كه چسبيدن به تشريفات و فراموش كردن اهداف اصلى در اين مورد نيز كم نيست؛ و ما هيچ گاه‌