8- شما عيوب مردم را نصب العين خود ساخته و عيوب خود را پشت سر افكنده‌ايد ... با اين حال چگونه انتظار داريد دعايتان به اجابت برسد؟ در حالى كه خودتان درهاى آن را بسته‌ايد؟ تقوا پيشه كنيد، اعمال خويش را اصلاح نماييد، امر به معروف و نهى از منكر كنيد تا دعاى شما به اجابت برسد». [1]

از مجموع روايت استفاده مى‌شود كه وعده خداوند به اجابت دعا يك وعده مشروط است نه مطلق؛ مشروط به آن كه شما به وعده‌ها و پيمانهاى خود عمل كنيد، در حالى كه شما از هشت راه پيمان‌شكنى كرده‌ايد.

عمل به دستورات ششگانه فوق كه در حقيقت شرايط اجابت دعاست، براى تربيت انسان و به كار گرفتن نيروهاى او در يك مسير سازنده و ثمربخش كافى است.

5- از شرايط استجابت دعا توأم گشتن آن با عمل و تلاش و كوشش است. در كلمات قصار امير مؤمنان عليه السلام مى‌خوانيم:

«الدَّاعِى بِلَا عَمَلٍ كَالرَّامِى بِلَا وَتَرٍ؛ دعاكننده بدون عمل و تلاش مانند تيرانداز بدون‌ «زه» است!». [2]

با توجّه به اين كه‌ «وتر» يا «زه» عامل حركت و وسيله پيش راندن تير به سوى هدف است، نقش‌ «عمل» در تأثير «دعا» روشن مى‌گردد. مجموع شرايط پنجگانه فوق روشنگر اين واقعيّت است كه دعا نه تنها نبايد جانشين اسباب طبيعى و وسايل عادّى نيل به هدف گردد، بلكه براى اجابت آن بايد در برنامه‌هاى زندگىِ دعاكننده، دگرگونى كلّى به عمل آيد و روحيّات شخص، نوسازى شود، و در اعمال پيشين تجديد نظر گردد. آيا چسبانيدن عنوان‌ «مخدّر» به دعا با چنين شرايطى نشانه بى‌اطّلاعى و يا اعمال غرض در مورد اين مسأله نيست؟!

[1] سفينة البحار، ج 1، ص 448 و 449.

[2] نهج البلاغه، حكمت 337.