نام او «معديكرب» بود و به مناسبت موهاى ژوليده‌اى كه داشت او را «اشعث» ناميدند تا حدى كه اسم اصلى او به فراموشى سپرده شد. او در زمان پيامبر اكرم (ص) مسلمان شد سپس بعد از رحلت پيامبر (ص) مرتد شد و به حمايت از طايفه «بنى وليعه» كه راه ارتداد را پيش گرفته بودند برخاست. «زياد بن لبيد» از سوى «ابو بكر» مأمور جنگ با آنان شد و اشعث در اين ميان اسير گرديد (اين اسارت او در اسلام بود).

در زمان جاهليّت هنگامى كه پدرش «قيس» كشته شد، براى گرفتن انتقام خون او به همراهى قبيله‌اش حركت كرد و به جاى حمله به قبيله قاتل (قبيله بنى مراد) اشتباها به قبيله ديگرى (قبيله بنى الحارث) حمله كرد و چون در اين جنگ شكست خورد و اسير گشت براى آزادى او صدها شتر فديه دادند (و اين اسارت او در حال كفر بود).

به هر حال، هنگامى كه او را نزد «ابو بكر» بردند (و اظهار ندامت كرد) او اشعث را عفو نمود و خواهرش «ام فروه» را كه نابينا بود به وى تزويج نمود، و از اين زن چهار پسر آورد كه يكى از آنها محمّد بود كه با امام حسين (ع) و يارانش در كربلا به مقابله برخاست و دخترى به نام «جعده» كه امام مجتبى (ع) را مسموم ساخت.

«اشعث» از كسانى بود كه با «عمرو بن عاص» در مسأله ايجاد نفاق در صفوف ياران على (ع) در جنگ صفّين همكارى نمود.

«ابن ابى الحديد» و «محمّد بن عبده» در يك كلام كوتاه «اشعث» را چنين معرفى مى‌كنند: «او از منافقين در عصر على (ع) بود و در ميان اصحاب آن حضرت مانند «عبد اللّه بن ابىّ بن سلول» در ميان ياران رسول خدا (ص) بود كه هر كدام در زمان خود از رؤساى منافقين بودند و در بسيارى از توطئه‌ها و مفسده‌ها شركت داشتند». [1] 2- در اين كه اين كلام در كجا و به چه مناسبت على (ع) آن را خطاب به‌

[1] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، جلد 1، از صفحه 292 به بعد و شرح نهج البلاغه عبده، صفحه 56.