كيفيّت است نه كميّت و به همين دليل حكومتهاى باطل كه از ميان مى‌روند همه آثارشان محو مى‌شود و جز نام ننگينى از آنها باقى نمى‌ماند، ولى بركات و آثارى كه از حكومتهاى حق و انبيا و اولياء اللّه باقى مانده تا پايان جهان برقرار است.

در هر حال صحنه مبارزه حق و باطل و فزونى لشكر باطل در واقع يك آزمون الهى است كه افراد حق‌طلب و حق‌جو در اين ميان شناخته شوند. آنها كه همرنگ جماعتهاى باطل نمى‌شوند و نان را به نرخ روز نمى‌خورند و روح تقوا و پرهيزگارى آنها را به سوى حق مى‌برد- هر چند حق در اقليّت باشد- و اين داستان مفصّلى دارد كه باز هم به آن خواهيم رسيد.

دوّمين نكته‌اى كه امام (ع) در اين جا بر آن تأكيد مى‌فرمايد آن است كه در جمله كوتاه آخر اين فراز آمده، مى‌گويد: « (فرصتها را از دست ندهيد چه اين كه) كمتر مى‌شود چيزى پشت كند و بار ديگر باز گردد!» (و لقلّما ادبر شي‌ء فاقبل).

البته اعتقاد همه مسلمانان اعم از شيعيان و غير آنها بر اين است كه سرانجام با ظهور مهدى (عج) لشكر حق پيروز مى‌گردد و باطل براى هميشه منزوى مى‌شود و حكومت عدل الهى سراسر جهان را فرا خواهد گرفت.

مطابق بعضى از روايات در ذيل همين خطبه جمله‌اى از امام صادق (ع) از امير مؤمنان على (ع) نقل شده است كه فرمود: «و بنا فتح لابكم و منّا نحتم لابكم» برنامه حكومت حق با ما آغاز شد (اشاره به عصر پيامبر است) و با ما پايان مى‌گيرد نه با شما (اشاره به ظهور حضرت مهدى (عج) است)! «ابن ابى الحديد» پس از ذكر اين جمله با صراحت مى‌گويد: غالب محدّثان معتقدند كه حضرت مهدى (عج) كه در اين حديث به او اشاره شده در آخر الزّمان ظهور مى‌كند و از فرزندان فاطمه مى‌باشد و ياران ما (معتزله) آن را انكار نمى‌كنند. [1]

[1] شرح ابن ابى الحديد، جلد 1، صفحه 281.