2- توجيهات نامناسب‌

قابل توجه اين كه ابن ابى الحديد در شرح نهج البلاغه خود هنگامى كه به جمله «الآن اذ رجع الحقّ الى اهله ...» مى‌رسد، مى‌گويد:

«مفهوم اين سخن اين است كه حقّ قبل از اين زمان، در غير اهلش بوده ولى ما اين سخن را تأويل و توجيه مى‌كنيم بر خلاف آنچه اماميّه مى‌گويند و مى‌گوييم: بى‌شك آن حضرت از همه اولى و شايسته‌تر براى امر خلافت بود نه به عنوان اين كه نصى از پيامبر (ص) وارد شده باشد بلكه به عنوان افضليت، چرا كه او برترين انسان بعد از رسول خدا (ص) و شايسته‌ترين فرد از ميان تمام مسلمانان نسبت به خلافت بود ولى او حق خود را به خاطر مصلحتى ترك كرده بود زيرا او و ساير مسلمين پيش‌بينى مى‌كردند كه تنش و اضطرابى در اسلام و نشر آن پيدا خواهد شد چرا كه عرب نسبت به او حسد مى‌ورزيد و كينه او را در دل داشت و جايز است كسى كه شايسته‌تر براى امرى است و آن را ترك نموده و بعد به آن بازگشته، بگويد: «قد رجع الامر الى اهله، كار به اهلش بازگشت». [1] به يقين پيشداوريها مانع از اين شده است كه مفهوم چنين كلام روشنى پذيرفته شود زيرا اگر على (ع) مى‌خواست بفرمايد: پيش از اين، حق به دست اهلش سپرده نشده بود و اكنون به دست اهلش رسيده و به محل شايسته خود باز گشته است چه عبارتى از اين روشنتر، ممكن بود بگويد.

اين از يك سو، از سوى ديگر مى‌دانيم اين جمله كه عرب نسبت به او حسد مى‌ورزيد و عداوت داشت سخنى بى‌اساس است. آرى تنها گروه كوچكى كه از بازماندگان سران شرك و كفر بودند چنين حالتى را داشتند و به تعبيرى ديگر جمعى از سران قريش و سران يهود و منافقين كه ضربات او را در جنگهاى بدر و خيبر و

[1] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، جلد 1، صفحه 140.