مى‌شود و هر كدام به تناسب اعمالشان پاداش و كيفر مى‌بينند.

جوامع انسانى به يك ريشه باز مى‌گردند و اصولى كه حاكم بر آن است بلكه اصولى كه بر تمام عالم هستى حاكم است اصول ثابت و معيّنى است درست است كه قوانين الهى در اديان آسمانى از نظر شاخ و برگ تا حدّى متفاوت بوده، ولى ريشه‌هاى آن در همه جا يكى است و به همين دليل ما معتقديم كه انبيا به سوى جامعه واحد جهانى دعوت مى‌كرده‌اند و سرانجام نيز تمام جهان در زير چتر حكومت عدل واحدى قرار خواهد گرفت.

در مسائل اخلاقى، چه كسى است كه نداند: فضايل اخلاقى از توحيد، و رذايل، از شرك سرچشمه مى‌گيرد. افراد رياكار گرفتار شركند همان گونه كه حسودان و بخيلان و حريصان و متكبّران گرفتارند. كسى كه توحيد افعالى خدا را در اعماق جانش پذيرا گشته و عزّت و ذلّت و روزى و حيات و پيروزى و موفقيّت را به دست تواناى او مى‌داند دليلى ندارد كه راه ريا و حرص و بخل و حسادت را پيش گيرد.

كوتاه سخن اين كه توحيد همچون يك دانه درشت تسبيح در مقابل بقيّه دانه‌ها نيست بلكه همچون ريسمانى است كه تمام دانه‌ها را به هم مى‌پيوندد.

اينجاست كه عمق كلام مولا در جمله‌هاى بالا روشنتر مى‌شود چرا كه توحيد را پايه اصلى ايمان و سرآغاز همه نيكيها و موجب خشنودى خدا و عامل طرد و دورى شيطان مى‌شمرد و اگر آفتاب توحيد بر صفحه جان و جسم و جامعه انسانى بيفتد و همه چيز در پرتو توحيد روشن شود وضع و شكل ديگرى به خود خواهد گرفت.

اگر مى‌بينيم مولاى متّقيان على (ع) كه خود روح توحيد است بارها و بارها در خطبه‌هاى نهج البلاغه توحيد و شهادت به يگانگى خدا را تكرار مى‌كند و از اين طريق به همه پيروان مكتبش درس توحيد تعليم مى‌دهد به خاطر اين است كه‌