قوانينى كه حمايت از محرومان و مستضعفان، اساس آن را تشكيل مى‌داد و پديد آورنده نظم و عدالت بود بيان گرديد و پيامبر اسلام به تعبير خود قرآن، آنها را از «ضلال مبين» رهايى بخشيد و با تعليم قرآن و معارف اسلام به تهذيب نفوس پرداخت‌ «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آياتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلالٍ مُبِينٍ». [1] آرى با ظهور اين پيامبر بزرگ چهره دين الهى، آشكار گشت و خرافات زدوده شد و فصل تازه‌اى در تاريخ بشريّت گشوده گرديد. اين حقيقتى است كه حتّى دورافتادگان از كانون اسلام نيز به آن معترفند.

«برنارد شاو» نويسنده و فيلسوف معروف انگليسى مى‌گويد: دين محمّد، تنها دينى است كه به نظر مى‌رسد شايستگى دارد كه با تمام اشكال زندگى انسانها در طول تاريخ بسازد (و آنها را رهبرى كند) به گونه‌اى كه براى تمام اقوام، جاذبه داشته باشد ... محمد را بايد نجات دهنده انسانيّت خواند و من معتقدم اگر مردى همانند او زعامت و سرپرستى جهان امروز را بر عهده بگيرد در حل مشكلات پيروز مى‌شود و جهان را به سوى سعادت و صلح مى‌برد. محمّد كاملترين انسان از گذشتگان و انسانهاى امروز بود و مانند او در آينده نيز تصوّر نمى‌شود! [2]

2- آينده‌نگرى پيامبران‌

از تعبير امام (ع) در اين خطبه به خوبى استفاده مى‌شود كه انبيا و پيامبران الهى تنها به زمان حيات خود نمى‌نگريستند بلكه نگران امّتهاى بعد از حيات خود نيز بودند به همين دليل آنچه اسباب هدايت و نجات آنها در آينده مى‌شد، بيان مى‌كردند و هر كارى كه از دست آنها ساخته بود براى ادامه خط نبوّت و رسالت‌

[1] سوره جمعه، آيه 2.

[2] فى ظلال نهج البلاغه، جلد 1، صفحه 63.