در نهاد آدمى گذارده است، در كوهسار وجود آنها معادن گرانبهايى نهفته شده و در دلهايشان انواع بذرهاى گلهاى معطّر معنوى و روحانى و ميوه‌هاى گوناگون فضايل انسانى پاشيده شده است. پيامبران، اين باغبانهاى بزرگ و آگاه الهى، اين بذرها را آبيارى و بارور مى‌سازند و اين معدن‌شناسان آسمانى، گنجينه‌هاى وجود او را استخراج مى‌كنند و نعمتهاى خدادادى كه در وجود آنها نهفته است و از قدر و قيمت آن غافلند به آنها يادآورى مى‌كنند، مى‌فرمايد: «ليستادوهم ميثاق فطرته و يذكّروهم منسىّ نعمته ... و يثيروا لهم دفائن العقول».

بنا بر اين پيامبران چيزى به انسان نمى‌دهند كه در او نبوده است، بلكه آنچه دارد پرورش مى‌دهند و گوهر وجود او را آشكار مى‌سازند كه به گفته شاعر:

گوهر خود را هويدا كن، كمال اين است و بس! خويش را در خويش پيدا كن، كمال اين است و بس! حتّى بعضى معتقدند تمام تعليماتى كه به انسانها داده مى‌شود عنوان يادآورى دارد، چرا كه ريشه علوم در درون جان انسانها نهفته است و معلّمان- اعم از پيامبران و پيروان خط آنها- با تعليمات خويش، آنها را از درون جان انسان ظاهر مى‌كنند گويى علوم همچون منابع آبهاى زيرزمينى هستند كه با حفر چاهها، بر سطح زمين جارى مى‌شوند.

تعبير به «تذكّر» در آيات قرآن (مانند: «لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ»، «وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى‌ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ» و ...) نيز مى‌تواند گواهى بر اين معنا باشد.

اين بحث دامنه وسيعى دارد كه اين جا جاى شرح آن نيست.

2- حوادث بيدارگر

در كلام فوق نيز اشاره‌اى به اين معنى شده بود كه پيامبران الهى، علاوه بر تعليم معارف الهيّه و نشان دادن آثار عظمت پروردگار در عالم هستى، انسانها را به‌