مخصوصاً از قرن 16 ميلادى به بعد- موج شديدى بر ضدّ مذهب در كشورهاى غربى آشكار شد، و بسيارى از روشنفكران غربى به سرعت از كليسا فاصله گرفتند، و آنها كه مى‌خواستند نسبت به مذهب وفادار بمانند به پاره‌اى از مذاهب شرق و يا نوعى عرفان منهاى مذهب روى آورده؛ و جمع كثيرى به‌ «ماترياليسم» و مكاتب مشابه آن گرويدند.

عدّه‌اى آشكارا به پيكار در برابر كليسا دست زدند، و عدّه‌اى نيز به همان وضع مذهبى سابق خود وفادار ماندند.

بررسى ريشه‌هاى اين موضوع نشان مى‌دهد كه اين پديده با توجه به شرايط خاصّ محيط اروپا غير منتظره نبود «به عبارت روشنتر»: عوامل جنبش‌هاى ضدّ مذهبى و گرايش‌هاى ماترياليستى اروپا را، بايد در ژست خاصّ كليسا و چهره‌اى كه در برابر رنسانس، و پيشرفت روز افزون دانشمندان علوم طبيعى در زمينه‌هاى مختلف جهان‌شناسى و كشف اسرار طبيعت به خود گرفته بود؛ جستجو كرد.

هنگامى كه كليساى قرون وسطى (مخصوصاً در قرن‌هاى 13 تا 15) به مبارزه با علم برخاست، و دامنه اين مبارزه را حتّى به قرون 16 و 17 نيز كشاند، و جنبش‌هاى علمى را از طريق تشكيل‌ «انگيز يسيون» و محكمه تفتيش عقايد سركوب كرده، فرمان محكوميّت علم را صادر نمود و گاليله را به پاى ميز محاكمه كشانده و وادار به توبه از اعتقاد به حركت زمين كرد، واكنش دانشمندان در برابر چنين تعليماتى در برداشت. [1]

[1]. به كتاب دانشمندان جهان علم نوشته «نارد كوهن» مراجعه شود.