محدوده مادّه!- آن را تكذيب مى‌كند.

ناگزير بايد گفت كه ماوراى دستگاه‌هاى علّت و معلول مادّى، دستگاه ديگرى وجود دارد كه قلمرو قدرت و اراده او بسيار وسيع‌تر از منطقه محدود و سلسله عوامل طبيعى مى‌باشد و اين گونه جريان‌هاى غير عادى از آن منبع غير عادى سرچشمه مى‌گيرد.

اين منبع علم و قدرت كه خدايش مى‌نامند، به منظور بيدار ساختن خفتگان جهان بشريّت، گاه و بى‌گاه بر خلاف گردش چرخ‌هاى عوامل مادّى معمولى، دستگاه غيبى سلسله علل غير عادّى را به جريان انداخته و كارهاى خارق العاده‌اى را به دست پيامبران خود پديد مى‌آورد، تا چشم‌هاى خواب آلود بى خبران و خدانشناسان بيدار شده، از خواب گران مادّه‌پرستى بر خيزند، چشم به جهان روشن و سعادت بخش ايمان و خداشناسى بگشايند و سرانجام به جهان بينى صحيح و واقعيّت هستى، هدايت يابند.

نا گفته پيداست كه اگر انسان، هميشه يك جريان را به يك حالت مشاهده كند، خيال مى‌كند كه هميشه چنين بوده و هست و شايد آن را يك نوع ضرورت بپندارد؛ به همين جهت از اصل پيدايش و عوامل پديد آورنده آن غفلت مى‌ورزد؛ درست مانند مسافرى كه مدّت زيادى روى صندلى ماشين، آرام نشسته و حركت عادى ماشين را به كلّى فراموش كرده باشد. هنگامى كه راننده ترمز مى‌كند و چرخ‌هاى ماشين از حركت باز مى‌ماند، اين مسافر غفلت زده متوجّه اين حقيقت مى‌شود كه تا كنون ساكن نبوده و حركت مى‌كرده است؛ همچنين بشر غافل كه از فطرت دور افتاده است با توجّه به چنين جريان‌هاى غير عادى- كه بر خلاف سنن طبيعى معمولى به وقوع مى‌پيوندد- به غفلت خود پى برده و به سوى آفريدگار جهان هدايت مى‌گردد.

با سخنان فوق كه در بيان اين استدلال گفته شد، پاسخ اشكال دور نيز به خوبى‌