كتاب، جمع‌آورى شده و بر مبناى حروف معجم، تنظيم شده است.[1] 8. صلة الخلف بموصول السلف، از ابوعبداللَّه مغربى رودانى (م 1094 ق).

سه. بازشناسى احاديث جعلى و تأليف كتب موضوعات‌

1. الفوائد المجموعة فى الأحاديث المرفوعة، از ابوعبداللَّه محمّد بن يوسف شامى صالحى (م 942 ق).

2. تنزيه الشريعة المرفوعة عن الأخبار الشنيعة المصنوعة، از ابوالحسن على بن محمّد كتانى (م 963 ق). در واقع، مستدركى بر كتاب اللّئالى المصنوعةى سيوطى است و به گفته برخى از محقّقان، جامع‌ترين كتاب در باب موضوعات است.

3. تذكرة الموضوعات، از جمال الدين محمّد طاهر بن على فتنى، ملقّب به ملك المحدّثين (م 986 ق).[2] 4. الموضوعات الكبير (الموضوعات الصغرى يا المصنوع)، از ملّا على قارى (م 1014 ق).

چهار. نگاهى گذرا به غريب الحديث‌

غريب الحديث، عبارت است از واژه‌هاى نامفهوم و ناآشنا در متن حديث، كه مقصود گوينده و نويسنده را به شنونده و خواننده، منتقل نمى‌سازد. حوزه حديثى اهل سنّت در اين عصر، فعّاليت خود را، هر چند محدود، به حوزه اين علم كشانيد و نگاه خود را متوجّه كتاب النهاية فى غريب الحديث ابن اثير (م 606 ق) ساخت.

عيسى بن محمّد صفوى (م 953 ق) و على بن حسام الدين متّقى هندى (م 975 يا 977 يا 979 ق)، هر كدام به نوعى كتاب النهاية را تلخيص و مختصر نمودند.[3]

[1]. كنوز الحقائق من حديث خير الخلائق، ص 5- 6.

[2]. معجم المؤلّفين، ج 10، ص 100.

[3]. النهاية فى غريب الحديث و الأثر، ص 8.