وى، درباره مردم ايران و برخورد آنها با پادشاه، مى‌نويسد:

ايرانيان، صادقانه، فرمان‌هاى پادشاهان خود را واجب الإطاعه مى‌دانند و به رضا و رغبت، فرمان مى‌بَرَند و به تحقيق مى‌توان باور كرد كه مردم ايران، مطيع‌ترين ملّت نسبت به پادشاه خود مى‌باشند.[1] و در نهايت، زندگى مردم ايران را در جريان حكومت پادشاهى، چنين به تصوير مى‌كشد:

خلقِ ايران بر اين پندارند كه خدا، از اين جهت آنان را آفريده كه بار پُر مخافت زجر و ظلم پادشاه را بكشند. آنان، هميشه سرِ تسليم ورضا در پيش دارند و هرگونه عقوبت را بى آن كه خود را گنهكار بدانند، تحمّل مى‌كنند. با تغيير پادشاهى هيچ تحوّلى در آنها ايجاد نمى‌شود، همه كارها در روال طبيعى خود هستند و مردم، سرگرم كارهاى خويش‌اند ....[2] حال اگر به روند شكل‌گيرى صفويه بپردازيم، گفتنى‌است كه خاستگاه حكومت و قدرت سياسى پادشاهان آن، مديون حلقه‌هاى مريد و مرادى است‌[3] كه از زمان اخلاف شيخ صفى‌الدين اردبيلى‌[4] (م 735 ق)، يعنى خواجه على (م 830 ق)[5]، شيخ جنيد (م 864 ق)[6] و شيخ حيدر (م 893 ق)[7] به وجود آمده بود.

ليكن، روند توجّه بيشتر به صوفيان و سپردن عنان حكومت به دست آنان، با

[1]. همان، ص 1146.

[2]. همان، ج 4، ص 1452.

[3]. روزگاران ديگر، ص 84؛ ايران عصر صفويه، ص 90؛ دين و سياست در عصر صفوى، ص 221( نقل به‌مضمون).

[4]. تاريخ حبيب السير، ج 4، ص 425- 426.

[5]. تشكيل دولت ملّى ايران، والتر هينتس، ترجمه: كيكاوس جهاندارى، ص 87.

[6]. اسلام در ايران، ترجمه: كريم كشاورز، ص 386- 387؛ تشيّع و تصوّف، كامل مصطفى شيبى، ترجمه: عليرضا ذكاوتى قراگزلو، ص 380- 381.

[7]. تاريخ حبيب السير، ص 427- 429.