فصل يكم: كليّات‌

وضعيت سياسى- اجتماعى شيعه در سده‌هاى هشتم و نهم‌

به نظر مى‌رسد اوضاع سياسى- اجتماعى شيعه در اين دوره، در دو حوزه قابل بحث است. در حوزه شرق جهان اسلام (ايران و عراق)، شيعيان از وضعيت بهترى نسبت به شيعيان ساكن در غرب جهان اسلام برخوردار بودند. در حالى كه در ايران، پس از شيعه شدن برخى از ايلخانان مغول و همچنين روى كارآمدن حكومت‌هاى شيعى (مانند سربداران و مرعشيان در نقاطى از ايران)، كفّه مناسبات سياسى و اجتماعى به نفع شيعيان رقم مى‌خورد،[1] در غربِ جهان اسلام، شيعيان از سوى برخى حكومت‌هاى اهل تسنّن، زير فشار بوده‌اند. اين نكته از به شهادت رسيدن چهار عالم شيعى شام در قرن هشتم هجرى آشكار مى‌شود. اين عالمان عبارت‌اند از: حسن بن محمّد بن ابى بكر سكاكينى، به سال 744،[2] على بن ابو الفضل بن محمّد، از شاگردان علّامه حلّى، به سال 755،[3] محمود بن ابراهيم بن محمّد شيرازى، از علماى دمشق، به سال 766[4] و محمّد بن مكى، معروف به شهيد

[1]. روند رو به رشد تشيّع در ايران در قرن هشتم و نهم، زمينه‌هاى سياسى- اجتماعى پيدايش حكومت شيعى‌صفويان را فراهم ساخت.

[2]. البداية والنهاية، ج 14، ص 211؛ الدُّرَر الكامنة، ج 2، ص 119( ش 1551).

[3]. الحقائق الراهنة، ص 146.

[4]. همان، ص 209.