ما در اين مقال در 11 فصل به بررسى زندگى، افكار و آثار مؤلف و هم چنين به بررسى نسخه هاى خطى صافى و تحريرهاى مختلف آن و هم چنين به روش تصحيح اين اثر خواهيم پرداخت:

1. زيست نامه

1/1. نام و نسب

خليل بن غازى قزوينى، مكنّى به ابوحامد، معروف به «ملّا خليلا» و «خليلاى قزوينى» و «ملّا خليل قزوينى» و ملقّب به «برهان العلماء» [1] است. نقش مهر او را «الْعِلْمُ خَلِيلُ الْمُؤْمِن» گزارش كرده اند [2] و برخى نام وى را «خليل اللّه » نيز ذكر كرده اند. [3] چند دانشمند ديگر به نام ملّا خليل در قزوين بوده اند كه نبايد مصنّف اين اثر را با آنها اشتباه گرفت: يكى ملّا خليل بن محمّد زمان قزوينى (نگارنده رساله اثبات حُدوث الإراده) در سال 1148 ق؛ [4] ديگرى ملّا خليل بن حاجى بابا قزوينى، معروف به زركش؛ [5] و سومى آقا خليل بن محمّد اشرف قاينى اصفهانى (م 1136ق) ساكن قزوين؛ [6] و ديگرى سيّد خليل قزوينى (زنده در 1239 ق) صاحب تفسير سيّد خليل. [7]

2/1. تولّد و وفات

ملّا خليل قزوينى در شهر قزوين، در سوم رمضان سال 1001 ق، چشم به جهان گشود. او در همان شهر، در سال 1089 ق، در سنّ 88 سالگى دار فانى را وداع گفت. [8]