توبه را مى پرسد و امام مى فرمايد: حُلَّ وَ لَا تَعْقِدْ؛ [1] بگشاى و مبند. بر اين اساس، توبه زن گشودن سحر بربسته بر همسرش بوده است، نه آن که روزها روزه بگيرد و شب ها به نماز ايستد و سر بتراشد و راهبه اى تمام عيار شود و به جاى آرايش و اطاعت از شوهر، پشمينه‌پوش گردد. اين کارها، نه تنها توبه نيست که در صورت ناديده گرفتن حق شوهر، گناهى ديگر است و معلوم است که نبايد پذيرفته شود. توبه هر گناهى متناسب با آن است و نمى توان توبه توهين به مؤمن را نماز و روزه، و توبه حرام‌خوارى را حجّ و عمره دانست. دقت در روايت مى فهماند که پيامبر نفرمود توبه زن پذيرفته نيست، بلکه بيان واژه ذلک به کارهاى نادرست و افراطى زن اشاره دارد.

شتاب‌زدگي

يکى از مشکلات پژوهشهاى پردامنه، دست نيافتن به همه اسناد مؤثر در زماني کوتاه است. اسنادى که گاه به شدّت اثرگذار ولي ديرياب‌اند. اين اسناد، در حوزه کار حديثى، گاه قيدها و تخصيص‌هايى با خود دارند که کارگشا و از ميان‌برنده ترديدها و مانع پذيرش معناى اسناد و روايات ديگر هستند. اگر هنگام پژوهش با روايتى روبه‌رو شويم که معنايى ناپذيرفتني دارد و عموميت يا اطلاق آن با باورها از پيش پذيرفته‌شده ما معارض باشد، نمى توانيم بدون ادامه دادن پژوهش و با شتاب، آن را کنار گذاريم و با نقد سندى يا محتوايى، حديث را رد کنيم.

نمونه‌ها

ردّ احاديث مربوط به شفاعت پيامبر و ائمه نسبت به مرتکبان گناهان کبيره، ردّ احاديث نکوهش‌کننده دنيا، ردّ احاديث مرتبط با زراندوزى (کنز) و ردّ احاديث ستايش فقر همه از نبود جامع‌نگرى برخاسته است. پژوهشگرانى که با تلاش بيشتر رنج گردآورى دهها و گاه صدها روايت متشابه، متناظر و متعارض را بر خود ار کرده و در آنها انديشيده‌اند، توانسته اند تحليلهايى برآمده از مجموع روايات اين