تاريخىِ مرتبط را نيز به دقّت بررسى كرد؛ از جمله، سخن امام على عليه السلام در نهج البلاغه [1] كه به همين ماجراى بيعت عمومى مردم با ايشان نظر دارد و استاد شهيدى نيز خود در تعليقه بعدى، بدان تذكّر داده است.

مُرتاب

عامل دوّم براي اشتراک هيئت کلمات، تغييرات حروف علّه (واو، ياء و ـ ، به دليل اجراي قواعد اعلال است. کلمه «مُرتاب» در روايت منقول از امام على عليه السلام، نمونه‌اي از اين‌گونه است: لا تُحَدِّثْ مِن غَيرِ ثِقَةٍ فَتكونَ كَذّاباً، ولا تُصاحِبْ هَمّازاً فَتُعَدَّ مُرتاباً، ولا تُخالِطْ ذا فُجورٍ فَتُرَى مُتَّهَماً، ولا تُجادِلْ عن الخائنينَ فَتُصبِحَ مَلُوماً. [2] واژه «مرتاب» را مي‌توان در هر دو معناى فاعلى و مفعولى (ترديدکننده و متّهم) به کار برد؛ زيرا حرف علّه در هر دو صيغه فاعلى و مفعولى («مُفتَعِل» و «مُفتَعَل»)، به دليل متحرّک بودن حرف «ياء» و مفتوح بودن حرف ما قبل آن، تبديل به «الف» مى شود. ناگفته پيدا است که در بسياري از موارد، به دليل هم‌نشينى کلمه با بقيه سخن و ديگر قرينه‌ها، تنها يكى از دو احتمال، متعيّن مي‌شود. نکته در خور ذکر، آن که اعلال و تغيير حروف، گاه موجب مى شود که يک مشتق از دو مادّه متفاوت، هم‌شكل شوند و معناى يک مادّه، به جاى ديگرى گرفته شود. براي اين‌گونه، مي‌توان کلمه «حائِک» را نمونه آورد. اشعث بن قيس، سردسته منافقان معاصر امام علي عليه السلام، به هنگام سخنراني امام بر بالاى منبر مسجد كوفه، سخني نابجا گفت و امام در پاسخ به او، وي را «حائک بن حائک» و