مفهوم و اهميت آسيب‌شناسي

آسيب به معناي گزند و صدمه، در بسياري از موارد، دامنگير چيزهاي با ارزش مي‌شود و بهره‌مندي از آن را دشوار يا ناشدني مي‌کند و از اين رو، نياز به شناسايي، پيشگيري و درمان آسيب‌ها داريم. حديث نيز گوهري ارزشمند است و دومين منبع اصلي آموزه‌هاي دين است. اين ثقل کبير در کنار ثقل اکبر ـ قرآن ـ وزنه‌اي سنگين براي نگاهداري و ماندگاري حيات حقيقي مسلمانان به شمار مي‌آيد. جايگاه حديث و برکات آشکار آن در همه عرصه‌هاي زندگي دنيوي و اخروي، همه پيروان معصومان را به مطالعه، بهره‌برداري و ـ پيش‌تر از همه اينها ـ به حفظ و نگاهداري آن فرا ‌خوانده و مي‌خواند؛ اما اين يادگار ماندگار، مانند هر گوهر گران‌بهاي ديگري، از گزند غفلت و تساهل يا طمع‌ و دنيا‌پرستي، در امان نمانده است. کوتاهي‌هاي باورمندان از يک سو، و غرض‌ورزي‌هاي منکران از سوي ديگر، به اين مرواريدِ پرورده جان معصومان، آسيب زده است. حديث، همراه و همنواي ثقل اکبر است و ما را با آن مرتبط مي‌کند، اما يکي از تفاوت‌هاي اصليش با قرآن، آسيب‌پذيري حديث در زمينه‌هاي متعدّد و مصونيت قرآن از آسيب‌هاي‌ مهمّي مانند تحريف است. اگر حديث، در زندگي اثرگذار و بااهميت نبود؛ اگر حديث، مفسّر و مبين ثقل اکبر ـ که اساس زندگي بشر است ـ نبود؛ و اگر حديث، مادر علوم اسلامي نبود،‌ هيچ گاه، شناخت آسيب‌هاي دامنگير آن نيز ضروري نبود. براي بهره‌مندي از اين دستاورد پربها است که ناگزيريم غبار تصحيف، بدفهمي و تعامل نادرست با حديث را ذرّه ذرّه بزداييم تا به گوهر شفاف آن دست يابيم. گفتني است آسيب‌هاي حديث، از سرچشمه آن نيست؛ بلکه برخاسته از راه و طريقي است که به آن داريم. حديث، به هنگام صدور از وجود شريف معصوم خورشيدي تابان و درخشان است؛ اما ابر و غبار راه، پرتو آن را به سايه مي‌برد به ويژه براي ما در قرن پانزدهم هجري، که از صدور بيشتر حديث‌ها، بيش از دوازده قرن فاصله‌ داريم و در روزگاري هستيم که نه تنها پيشوايان حقيقي خود