نام کتاب : آسيب شناخت حديث نویسنده : مسعودى، عبدالهادى جلد : 1 صفحه : 179
بر اين پايه، منظور حضرت اين بوده است كه امّتش از شهرها، به مراكز دانش بيايند و بروند تا دين را فرا گيرند، نه اينكه در آن اختلاف كنند. [1] در روايات ديگري نيز واژه «اختلاف»، به اين معنا آمده است؛ مانند آنچه در زيارت «جامعه كبيره»، خطاب به اهل بيت مى گوييم و آنها را «مُختلَفُ الملائكة» مى خوانيم. مهم تر آنكه، اين واژه در آيات متعدّدي از قرآن كريم نيز بدين معنا به كار رفته است؛ مانند اين آيه: [2] إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ الَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَأَيَاتٍ لِاُّوْلِى الْأَلْبَابِ. [3] راستيکه در آفرينش آسمانها و زمين، و در پىِ يكديگر آمدن شب و روز، براى خردمندان، نشانه هايى [قانع كننده ] است. گفتنى است اين حديث با همين معناى دو دستگى نيز توجيه شده است. [4]
اشتراک در هيئت
شايان ذكر است كه گاهي به کار رفتن يک واژه در چند معنا، حاصل چندمعنايي مادّه آن نيست؛ بلکه از مشابهت دو هيئت يک مادّه و دو صيغه از يک ريشه، پديد آمده است. [5] اين امر در زبان عربى، به دلائل مختلفي اتفاق ميافتد؛ از آن جمله، تفاوت حرکتي برخي از حروف کلمه است؛ همچون «زور» به ضمّ و فتح «زاء» و نيز «حَسَنان» به فتح «حاء» و «سين» و «حِسْنان» به کسر «حاء» و سکون «سين». سبب ديگر، تغييرات حاصل از اعلال کلمه است؛ مانند دو معنايي شدن «مُختار» و «مُرتاب». چند نمونه از تفاوتها و تغييرات پديدآمده را بررسي ميکنيم:
[1] بحار الأنوار، ج 1، ص 227؛ ر.ک: مجله علوم حديث، شماره 9، مقاله «عرضه حديث».[2] ر.ک: بقره/ 164؛ يونس/ 6؛ مؤمنون/ 80.[3] آل عمران/ 190.[4] بحار الأنوار، ج 1، ص 227.[5] اين تفاوت حرکتي گاه در لامُ الفعل ماضي و مضارع وجود دارد و در معناي مادّه اثر مينهد امّا در اسم فاعل و مفعول و برخي ديگر از مشتقات بازتاب ندارد و از اين رو اسم فاعلها و اسم مفعولهاي چندمعنايي متعدّدي پديد ميآيند.
نام کتاب : آسيب شناخت حديث نویسنده : مسعودى، عبدالهادى جلد : 1 صفحه : 179