شيعيان، بر او طعنه زده‌اند و گفته‌اند که او حديث مي‌ساخته است. او کتابي به نام التخريج في بني الشيصبان دارد که بيشتر آن، مجعول و مُزَخرف است و اندکي از آن، صحيح است. ابو عبد الله بن عياش، آن را از ابو الحسين عبد الصمد بن مکرم طستي روايت کرده و گفته است: آن را بر عُبَيد، قرائت کردم. امّا اين، به معناي حذف کلّي همه احاديث جعلي نيست. حُسن ظنّ عالمان اهل سنّت به محدثان اوّليه، آنان را از نقّادي ژرف احاديث، باز داشته است. براي نمونه، آنان، احاديث فضائل حاکمان صدر اسلام و لزوم پيروي از آنان، روايات رؤيت خدا و تشبيه و تجسّم او به مخلوقات و مسائلي همچون جبر و اختيار را بدون بررسي دقيق، پذيرفته اند. در ميان شيعه نيز هنوز احاديث کساني مانند عبيد بن کثير وضّاع، در کتاب‌هاي کمتر در دسترسي مانند تفسير فرات الکوفي به چشم مي‌خورد. هرچند کتاب‌هايي که سراسر جعلي باشند و يا بيشتر احاديث آنها مجعول باشد، کمتر باقي مانده‌اند و دستيابى به مطالب آنها ميسر نيست و دادن حکم نهايي بر پايه داوري‌هاي صورت‌گرفته در باره آنها، دشوار است. از اين رو، ما نمي‌توانيم تنها به تلاش‌هاي پيشينيان، بسنده کنيم و خود، بايد معيار تشخيص احاديث درست از نادرست را در دست داشته، با شيوه نقد حديث و معيارهاي آن، آشنا باشيم. شيوه‌ها و ملاک‌هايي مانند عرضه بر قرآن، سنّت، عقل، تجربه، علم، تاريخ قطعي و ديگر معيارهايي که در علم نقد حديث، آمده و اين جا، مجال ذکرشان نيست. علاقه‌مندان را به کتاب‌هايي که در باره وضع و نقد حديث نوشته شده، ارجاع مي‌دهيم.

چکيده

حديث موضوع، متني صادرشده از معصوم نيست؛ بلکه ساخته واضعان و کذّابان است. واضعان حديث، براي نفوذ به درون احاديث، از شيوه‌هاي گوناگوني مانند وضع جزئي و کلّي، کتاب‌سازي و نيز دَسّ در مجموعه‌هاي حديثي، سود جستند.