فصل دوّم: شمارى از حكمت‌هاى نهفته در بيمارى‌ها

152. امام صادق عليه السلام‌ در پاسخ به مردى زنديق‌[1] كه پرسيده بود: كودك خردسالى كه نه گناهى كرده و نه جرمى از او سر زده، به چه سبب، مستحقّ دردها و بيمارى‌هايى شده است كه به وى مى‌رسد: بيمارى بر چند گونه است: بيمارى آزمون، بيمارى كيفر و بيمارى‌اى كه علّت مرگ قرارداده شده است. امّا تو مدّعى هستى كه آن از خوراك نامناسب، نوشيدنى آلوده و بيمارى‌اى است كه در مادر وى وجود داشته است و گمان مى‌كنى كه هر كس، بدن خويش را درست تدبير كند و در احوال خود، نيك بنگرد و در آنچه مى‌خورد، سودمند و زيان‌آور را از همديگر باز شناسد، بيمار نمى‌شود. تو در اين دعوى خود، به [عقيده‌] كسانى مى‌گرايى كه مى‌پندارند بيمارى و مرگ، جز از خوردنى‌ها و نوشيدنى‌ها نيست. ارسطو، استاد طبيبان بود. افلاطون، سرآمد حكيمان بود و جالينوس، پير و پُرتجربه بود؛ امّا نتوانست مرگ را آن‌گاه كه در آستانه وى فرود آمد، از خويش برانَد. همه مُردند، در حالى كه در حفظ خويش و در انديشيدن به آنچه با بدن سازگار است از هيچ كوششى فروگذار نكردند. چه بسيار بيمارى كه درمان كننده او را ناتن‌درستى افزوده است و چه بسيار طبيب داناى آشناى به دارو و درمان، كه خود مُرده و [در برابر] فردى ناآگاهِ به طب مدّتى درازتر پس از او زنده مانده است و نه آن را پس از سرآمدن مدّت [زندگى‌] و فرا رسيدن اجلش، آگاهى به طب، سودى نبخشيده، و نه اين را پيش از سرآمدن مدّت [زندگى‌] و به گاه دورتر بودن اجل، ناآگاهى از طب، زيانى رسانده است.

[1] زنديق، معرب زنديك است و معانى مختلفى براى آن ذكر شده، از جمله: ملحد، بى‌دين، غير صالح، دَهْرى، گروهى از مجوس كه خداى را دو گويند( ر. ك: لغت‌نامه دهخدا، ج 8، ص 1427).