وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً وَ إِلَيْنا تُرْجَعُونَ»[1] فَالخَيرُ: الصِّحَّةُ وَ الغِنى، وَ الشَرُّ: المَرَضُ وَ الفَقرُ، ابتِلاءً وَ اختِبارا. يعنى در اين سخن خداوند، خير، همان تندرستى و بى‌نيازى، و شر نيز همان بيمارى و فقر است كه آزمون و امتحان هستند.[2]

1/ 1 پاكسازى جان: در مورد خطاكاران، نقش تربيتى بيمارى در پاره كردن پرده‌هاى غفلت، بيدار كردن آنها و تزكيه جانشان از ناپاكى‌ها و آلودگى‌ها تجلّى مى‌يابد، چونان كه امير مؤمنان فرموده است: «چون خداوند، بنده‌اى را مبتلا به بيمارى كند، به اندازه بيمارى‌اش از گناهان او فرو مى‌كاهد».[3]

1/ 2: تكامل انسان: امّا بيمارى نيكوكاران و پرهيزگاران، مرتبه آنان در پيشگاه خداوند را بالاتر مى‌برد و به تكاملشان مى‌انجامد، چنان كه از پيامبر خدا نقل شده است كه فرمود:

مرد، گاه داراى مرتبه‌اى [منظور] در پيشگاه خداوند است، كه به عمل خويش بدان نمى‌رسد تا آن هنگام كه به ابتلايى در جسم خود آزموده شود و بدين واسطه به آن مرتبت برسد.

با توجّه به آث‌[4] ار تربيتى بيمارى در زندگى انسان، اين كه شخص در همه عمر سالم بماند و هيچ‌گاه بيمار نشود، از ديدگاه روايات رسيده از معصومان، پديده‌اى نكوهيده است. پيامبر خدا در اين باره مى‌فرمايد:

كَفى بِالسَّلامَةِ داءً.[5]

درد همين بس كه [هماره‌] سلامت باشد.

[1] ما شما را به شرّ و خير مى‌آزماييم و به سوى ما باز مى‌گرديد.

[2] الدعوات، ص 168، ح 469، مجمع البيان، ج 7، ص 74، بحارالأنوار، ج 81، ص 309، ح 25.

[3] ر. ك: ج 1، ص 147، ح 176.

[4] ر. ك: ج 1، ص 149، ح 180.

[5] المَجازات النبويّة، ص 430، ح 349، تنبيه الخواطر، ج 2، ص 7، بحارالأنوار، ج 81، ص 174، ح 11؛ مسند الشهاب، ج 2، ص 302، ح 1409، الفردوس، ج 3، ص 290، ح 4871، كنز العمّال، ج 3، ص 308، ح 6692.