نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4473
مفاضله آيات
تفاضل آيات
(مفاضله آيات)
(افضليت بعضى آيات بر بعضى ديگر)
در اين که آيا بخشى از قرآن بر بخشى ديگر
برترى دارد يا خير، ميان دانشمندان علوم قرآنى اختلاف است؛ برخى دانشمندان همانند ابوالحسن
اشعري، قاضى ابوبکر باقلانى و ابنحبان معتقدند قائل شدن به برترى براى بعضى آيات و
سورهها روا نيست؛ زيرا همه کلام خداوندند، و برترى بخشى بر بخش ديگر، سبب نقص مفضَّلٌعليه
ميشود؛ در حالى که در سخن خداوند هيچگونه نقصى وجود ندارد.
در مقابل، قائلان به برترى و تفاضل ميگويند
درباره اين مطلب جاى گفتوگو نيست که آيه(وَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ)((بقره// 163) ، آيةالکرسي، آيات آخر سوره حشر و
مانند آن، بر آيات ديگر قرآن برترى دارند، و نيز سورههاى اخلاص، حمد، يس و مانند آن،
بر سورههاى ديگر قرآن همچون سوره تبت برترى دارند. )
ديدگاهها درباره مراد از برترى برخى
آيات بر بعضى ديگر:
1. برخى گفتهاند افضليت در اجر و ثواب
است؛ مثلاً سوره حمد يا آيةالکرسى از ديگر آيات و سورهها افضلند؛ يعنى در قرائت و
چيزهاى ديگر، اجر و ثواب بيشترى دارند.
2. برخى معتقدند مراد تفاضل در ذات و
معنا است؛ يعنى اگر ميگويند سوره توحيد يا آيات آخر سوره حشر بر آيات و سورههاى ديگر
برترى دارند، بهاين دليل است که معانى الفاظ آنها در دلالت بر توحيد و وحدانيت خداوند
سبحان از دلالت آيات ديگر برترند.
3. حليمى ميگويد: معناى تفضيل به موارد
ذيل برميگردد:
أ. افضليت در عمل؛ يعنى عمل به آيهاي،
بهتر از عمل به آيه ديگر است؛ بنابراين، عمل به آيات امر و نهى و وعد و وعيد، سزاوارتر
از عمل به آيات قصص است.
ب. افضليت در معنا؛ يعنى آياتى که دربردارنده
اسما و صفات الهياند، از آيات ديگر افضلند؛ زيرا مسائلى که اين آيات بازگو ميکنند،
باشرافتتر از آيات ديگرند.
ج. افضليت در خواص و آثار؛ يعنى برخى
آيات و سورهها آثار و خواصى دنيوى دارند که قارى قرآن براى تلاوت آنها رغبت بيشترى
دارد؛ مانند: آية الکرسي، سوره اخلاص، معوّذتين و….
د. افضليت در ثواب و اجر.
[1]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد1;صفحه (438-442)
[2]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد4;صفحه (136-147)
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4473