نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4211
مجاز حكمي
مجاز عقلي
(مجاز حكمي)
(اسناد فعل به فاعل غيرحقيقى، به شرط
وجود علاقه)
«مجاز اسنادي»، «مجاز حکمى» و «مجاز مرکب» نامهاى ديگر مجاز عقلى هستند،
و آن اسناد فعل به فاعل غيرحقيقى است که با وجود علاقهاى تحقق مىيابد؛ به عبارت ديگر،
خروج لفظ از مجراى اصلى آن از نظر رابطه يا نسبتى که ميان کلمات يافت مىشود، مجاز
عقلى است.
مجاز عقلى به طور کلى مربوط به ترکيب و ساختار جمله بوده و از محدوده واژه
و کلمه بيرون است؛ لذا عبدالقاهر جرجانى آن را مجاز حکمى مىنامد؛ زيرا يا در ظاهر
يا در تقدير، به حکم تعلق دارد.
زمخشرى آن را اسناد مجازى ناميده است؛ زيرا اسناد منسوب به مجاز است.
در اينجا فعل فزونى ايمان به آيات نسبت داده شده است؛ در حالى که مىدانيم
خداوند سبب تأثير آيات در افزايش ايمان شده است.
2.((يُذَبِّحُ أَبْنَاءهُمْ))(قصص// 4) که «ذبح» به فرعون نسبت داده شده است؛
به اين مناسبت که فرمان دهنده او است؛ حال آن که کشتن، کار اطرافيان فرعون بود.
[1]سيوطي ، عبد الرحمان بن ابي بكر ،
849 - 911ق.;الاتقان فى علوم القرآن;جلد3;صفحه 120
[2]زركشي ، محمد بن بهادر ، 745 - 794ق;البرهان
فى علوم القرآن(باحاشيه);جلد2;صفحه 256
[3]كمالي دزفولي ، علي ، 1292 -;قرآن ثقل
اكبر;صفحه 305
[4]صالح ، صبحي ، 1926 -;مباحث فى علوم القرآن;صفحه
328
[5]حسيني ، جعفر ،1323-;اساليب البيان فى
القرآن;صفحه 419
[6]خرمشاهي ، بهاء الدين ، 1324 -;دانش نامه
قرآن وقرآن پژوهى;جلد2;صفحه 1972
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 4211