نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2015
حاملان قرآن
حافظان قرآن
(حاملان قرآن)
(ازبَرکنندگان قرآن)
حافظان قرآنکريم بر کسانى اطلاق ميشود
که آيات قرآن را در سينه حفظ دارند. گاهى از اين کسان به «جامعان يا جمّاع قرآن» و «حاملان قرآن» هم ياد ميشود. تشويقها و توصيه
و تأکيدهاى پيامير اکرم (ص) در باره قرائت و حفظ و تعليم و تعلم قرآن باعث شد که صحابه
بر حفظ قرآن اهتمام ورزند، اما نسبت به اسامى و تعداد کسانى که در زمان پيامبر (ص)
حافظ و جامع همه قرآن بودند، روايات موجود، نام کامل همه آنا را در بر ندارند. اين
صورتهاى موجود معمولاً دو نوع از حافظان را در بر دارند: آنها که تمام قرآن را کمابيش
از حفظ داشتند، و آنها که علاوه بر اين، از طرف پيامبر اکرم (ص) مأمور به تدريس قرآن
هم بودهاند. مثلاً در حديثى آمده که پيامبر فرمود: قرآن را از چهار نفر فرا يگيريد:
عبدالله بن مسعود، سالم مولى ابن حذيفه، معاذ بن جبل و ابيّ بن کعب. اما اين حديث دلالت
ندارد که معلّمان قرآن منحصر در اين چهار نفر هستند، و شايد منظور اين بوده که در جمع
صحابه در مدينه اين چهار نفر (دو تن از مهاجران و دو تن از انصار) مأمور آموزش قرآن
بودهاند.
و اما در مورد آنچه بخارى از انس بن مالک خادم رسول خدا (ص) نقل ميکند
که: وفات يافت نبيّ (ص) و قرآن را جمع نکردند مگر چهار نفر: اُبَيّ بن کعب، معاذ
بن جبل، زيد بن ثابت و ابوزيد، صاحبنظران اين امر را مخالف واقع دانسته و در
توجيه آن مطالب مختلفى ذکر کردهاند.
بررسى بيشتر در احاديث و روايات مختلف، اسامى حاملان قرآن را چنين بدست
ميدهد:
1. از ميان مهاجران: ابوبکر (م 13ق) ، عمر (م 35 ق) ، عثمان (م 35 ق) ،
على (ع) (م 40 ق) ، طلحه (م 36 ق) ، سعد بن ابى وقاص (م 56 ق) ، عبدالله بن مسعود
(م 32 ق) ، سالم مولى ابى حذيفه، حذيفة بن يمان (م 36 ق) ، عبدالله بن عباس، عبدالله
بن عمر (م 73 ق) ، عبدالله بن عمرو، عمرو بن عاص (م 43 ق) ، عبالله بن زبير، عبدالله
بن سائب (م 68 ق) ، ابوموسى اشعري، ابوهريره (م 59) ، معاويه (م 60) ، تميم بن اوس
الدارى (م 40 ق) ، عقبة بن عامر (م 58 ق) .
2. از زنان پيامبر (ع) : عايشه (م 58 ق) ، حفصه، امّ سلمه (م 59 ق) .
3. از انصار: ابيّ بن کعب (م 21 ق) ، معاذ بن جبل، ابو حليمه معاذ (م
25 ق) ، زيد بن ثابت (م 45 ق) ، سعد بن عبيد (م 16ق) ، مجمّع بن جاريه، انس بن مالک
(م 93 ق) ، ابوزيد قيس بن السکن، عبادة بن صامت، ابوايّوب (م 52 ق) ، ابوالدرداء (م
33 ق) ، فَضالة بن عبيد (م 53 ق) ، مَسلمة بن مَخلَد (م 62 ق) ، امّ ورقه بنت عبدالله
بن حارث.
البته کسان بسيارى هم بودهاند که قرائتشان به دست ما نرسيده است.
نيز ر.ک: جمع حفظى قرآن.
[1]اشيقر،محمدعلي;لمحات من تاريخ القرآن;صفحه
113
[2]زرقاني ، محمد عبد العظيم ، 1948- م.;مناهل
العرفان فى علوم القرآن;جلد1;صفحه (241-245)
[3]عاملي ، جعفر مرتضي ، 1944 -;حقايق هامة
حول القرآن الكريم;صفحه 89
[4]راميار ، محمود ، 1301 - 1363;تاريخ قرآن;صفحه
(247-257)
نام کتاب : فرهنگ نامه علوم قرآن نویسنده : دفتر تبلیغات اسلامی جلد : 1 صفحه : 2015