نمايندگان قريش گفتند كه، از محمد سه موضوع زير را سؤال كنيد:

1. حقيقت روح چيست؟

2. سرگذشت جوانانى كه در روزگارهاى پيشين از انظار مردم غايب شدند به كجا منجر گرديد (اصحاب كهف);

3. زندگى مردى كه در شرق و غرب جهان گردش كرد (ذو القرنين) چيست؟

سپس افزودند: هرگاه وى به اين سؤال ها پاسخ داد قطعاً پيامبر و برگزيده خداست. در غير اين صورت، بايد با او مبارزه كرد. ابن هشام مى گويد: نمايندگان قريش پس از ترتيب مجلسى، هر سه سؤال را در اختيار پيامبر گذاردند و وحى الهى پاسخ آنها را در سوره هاى اسراء، آيه 85 و كهف، طى آيه هاى 9ـ28 و آيه هاى 83ـ 98 داد.[1] اين بخش تاريخى حاكى است كه آن چنان نبود قريش با اهل كتاب هيچ گونه رابطه اى نداشته باشند.

گواه اين حقيقت سى و ششمين آيه همين سوره است[2] كه آشكارا گواهى مى دهد برخى از اهل كتاب از نزول قرآن بر پيامبر خوشحال و شادمان مى گردند، بلكه گاه گاهى براى كشف حقيقت با آن حضرت تماس داشتند. بنابراين، هيچ مانعى نخواهد داشت كه آيه، متضمن معناى وسيعى باشد كه همه افراد آگاه از مضامين كتاب هاى آسمانى را دربرگيرد، اگر چه فرد كامل و برتر آنها اميرمؤمنان و پس از وى پيشوايان ديگر، وارثان علم پيامبر هستند. در تفسير آيه نظرهاى ديگرى نيز هست كه بيان آنها در اين جا نمى گنجد.

قم، حوزه علميّه، جعفر سبحانى

8 رجب 1394/ 5 شهريور 1353