دارد كه زشت و زيباى اعمال و كردار انسان را درك مى كند و در محكمه ويژه خود، ستمگران و بيدادگران را محكوم نموده و آنان را مذمت مى نمايد; چه بسا ديده مى شود جنايتكاران پس از انجام دادن جنايت نوعى ناراحتى باطنى، در خود احساس مى كنند. اين ناراحتى وندامت همان فشار و شلاق وجدان است كه، بى اختيار از داخل بر جان آنان نواخته مى شود. گاهى فشار روحى و درك زشتى، در پرتو وجدان، به جايى مى رسد كه افراد گنه كار به خودكشى دست مى زنند و يا خود را به دادگاه ها معرفى مى كنند تا از فشار و ضربات وجدان آسوده گردند و گاهى ديوانه مى شوند.

ولى تأثير قدرت وجدان محدود است; گاهى تكرار جنايت، قيافه عمل را دگرگون مى كند و ديده وجدان را از كار مى اندازد و در برابر بزرگ ترين جنايات،. خون سردى خود را حفظ مى كند.

جباران جهان، مانند حجاج و چنگيز و ناپلئون كه، از دم شمشير آنها خون مى چكيد، از قتل و اعدام صدها نفر باك و هراسى نداشتند; زيرا جنايت، بر اثر تكرار، زشتى خود را از دست مى دهد و رنگ عملى عادى به خود مى گيرد و احياناً كارهاى زشت، لباس زيبا مى پوشند.

گاهى اهداف مادى و علاقه به يك هدف پست، ديده وجدان را كور كرده و هرگونه عمل زشتى كه كمك به هدف مى نمايد، از ديده وجدان نابينا، ضرورى و مطابق قانون عدل و انصاف شمرده مى شود. امروز دو ابرقدرت شرق و غرب دو راه متناقض مى روند و در اين راه جنگ ها را دامن مى زنند; كشتارها و سيلاب هاى خون راه مى اندازند و هر كدام عمل خود را با وجدان خود توجيه مى كنند و از كشتن هزاران انسان بى پناه پروايى ندارند; زيرا علاقه به حفظ هدف هاى مادى، كشنده وجدان و كور كننده ديده بصيرت است. عوامل نابينا كننده وجدان منحصر به آن چه گفته شد