تجديد نظر كنند و همان طور كه برخى از دانشمندان دل آگاه، آنها را هشدار داده اند از خواب غفلت ماديگرى بيدار شوند و مسير زندگى را دگرگون سازند و اين سنّت قطعى الهى است:(وَلَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللّهِ تَبْديلاً).

چيرگى ملت غارتگر مغول بر حكومت چند صد ساله عباسيان معلول قدرت نظامى و برترى تاكتيك رزمى آنان نبود، بلكه گسترش فساد در ميان عباسيان و خودخواهى امرا و حكمرانانشان، گرايش خلفا و زمامداران به هوس رانى و فساد و خودكامگى، موجب سقوط خلافت چند صد ساله اسلامى گرديد و مسلمانان را در طول تاريخ با بزرگ ترين فاجعه رو به رو ساخت.

در روزهاى محاصره منطقه موصل از طرف فرمانده كل نيروهاى هلاكو دو نامه مختلف به دست استاندار موصل رسيد: يكى از دشمن خونخوار اسلام هلاكو و ديگرى از طرف خليفه بغداد.

هلاكو در نامه خود يادآور شده بود كه اگر استاندار موصل، ابزار و آلات جنگى و وسيله فتح قلعه عظيم بغداد را در اختيار او بگذارد وى از محاصره موصل صرف نظر نموده و راه بغداد را پيش خواهد گرفت. هم زمان با رسيدن اين نامه، نامه اى از دربار خلافت عباسى به دست حاكم موصل رسيد و خليفه در آن نامه، درخواست كرده بود حاكم موصل گروهى از بهترين نوازندگان موصل را روانه بغداد نمايد، تا به مجالس عيش و طرف خليفه رونق بخشند.

حاكم پس از خواندن هر دو نامه، چنين اظهار داشت: در اين لحظه حساس، دشمن خونخوار اسلام از من ابزار جنگى مى طلبد ولى خليفه، رامشگر و نوازنده مى خواهد كدام يك بايد پيروز شوند؟

اين جاست كه حقيقت و مفاد جمله (إِنَّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ مَا بِقَوم حَتّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ) به صورت واضح تجلى مى كند و معلوم مى شود چرا مسلمانان روزى در