كه هر دو داور در نقطه اى بى طرف (دومة الجندل) تا پايان ماه رمضان نظر خود را در باره اختلاف دو گروه صادر كنند وچرا اين كار در همان صحراى صفّين در روزهاى بلند كردن قرآنها بر نيزه انجام نگرفت؟!

به راستى آيا اين نوع اشكالتراشى از جهالت آنها حكايت نمى كند؟مگر چنين قضاوت خطيرى، آن هم در هنگامى كه دست هر يك از دو گروه تا مرفق در خون ديگرى فرو رفته بود كار آسانى بود كه در ظرف يك يا دو روز انجام گيرد وطرفين نيز آن را بپذيرند؟يا آنكه هرچه در اين كار صبر وحوصله اعمال مى شد امكان بيدارى جاهل واستوارى عالم فزونى مى يافت وزمينه بازگشت صلح به ميان امّت آماده تر مى شد؟

امام(عليه السلام) در پاسخ اين اعتراض مى فرمايد:

«وَأَمّا قَوْلُكُمْ:لِمَ جَعَلْتَ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ أَجَلاً فِي التَّحْكيمِ؟فَإِنَّما فَعَلْتُ ذلِكَ لِيَتَبَيَّنَ الْجاهِلُ وَ يَتَثَبَّتَ الْعالِمُ وَلَعَلَّ اللّهَ أَنْ يُصْلِحَ فِي هذهِ الْهُدْنَةِ أَمْرَ هذِهِ الأُمَّةِ».[1]

اينكه مى گوئيد چرا ميان شما وآنان مدّتى معيّن كردم وبه امر داورى سرعت نبخشيدم، من اين كار را انجام ندادم مگر براى اينكه افراد نادان آگاه شوند ودانايان استوار بمانند تا شايد خدا در اين فاصله كار امّت را اصلاح كند.

3ـ تعارض حاكميت انسان با حصر حاكميت خدا

خوارج در طول مدّت مخالفت خود با امام (عليه السلام) بر آيه (لا حُكْمَ إِلاّ للّهِ) تكيه كرده وكار آن حضرت را مخالف نصّ قرآن قلمداد مى كردند ودر شعارهاى خود مى گفتند:«لا حُكْمَ إِلاّ للّهِ لا لَكَ ولا لأَصْحابِكَ يا عَلِيُّ». يعنى: حاكميت مخصوص خداست نه از آنِ تو ونه از آنِ ياران تو. شعار ياد شده، چنان كه