فصل يازدهم

كوفه، مركز خلافت اسلامى

خورشيد اسلام در سرزمين مكّه طلوع كرد وپس از گذشت سيزده سال در آسمان يثرب ظاهر شد وبعد از ده سال نور افشانى در مدينه افول كرد، در حالى كه افق نوى به روى مردم شبه جزيره گشود وسرزمين حجار وخصوصاً شهر مدينه به عنوان مركز دينى وثقل سياست معرفى شد.

پس از درگذشت پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله وسلم)، گزينش خليفه به وسيله مهاجرين وانصار ايجاب كرد كه مدينه مقرّ خلافت اسلامى گردد وخلفا با اعزام عاملان وفرمانداران به اطراف واكناف به تدبير امور بپردازند واز طريق فتح بلاد وشكستن سدها وموانع، در گسترش اسلام بكوشند.

امير مؤمنان (عليه السلام) كه علاوه بر تنصيص وتعيينِ صاحب رسالت، از ناحيه مهاجرين وانصار برگزيده شده بود، نيز طبيعتاً مى بايست، همچون خلفاى گذشته مدينه را مركز خلافت قرار دهد واز همانجا به رتق وفتق امور بپردازد. او در آغاز كار خلافت از همين شيوه پيروى كرد وبا نامه نگارى واعزام افراد لايق وبركنار كردن افراد دنيا پرست وايراد خطابه هاى آتشين وسازنده خود، امور جامعه اسلامى را اداره نمود ونظام اسلامى كه در طىّ مدّت بيست وپنج سال از آغاز خلافت ابوبكر در آن انحراف وكجيهايى پيدا شده بود در حال اصلاح بود كه ناگهان مسئله «ناكثان»، يعنى پيمان شكنى كسانى كه پيش از همه با او بيعت كرده بودند، رخ داد وگزارشهاى هولناك وتكان دهنده اى به وى رسيد ومعلوم شد كه پيمان شكنان، به كمك مالى بنى اميّه ونفوذ واحترام همسر پيامبر، جنوب عراق را تسخير كرده اند وپس از تصرف بصره