صدد گسترش قدرت خويش بر آمدند.گذشت زمان نه تنها به سود امام (عليه السلام) نبود، بلكه بيش از پيش پايه هاى خلافت را در اذهان وقلوب مردم استوارتر مى ساخت ومردم به تدريج وجود چنين حكومتى را به رسميت شناخته، كم كم به آن خُو مى گرفتند.

در اين وضعيت حسّاس، كه گذشت هر لحظه اى به زيان خاندان رسالت وبه نفع حكومت وقت بود، تكليف شخصيتى مانند حضرت على (عليه السلام) چه بود؟در برابر امام (عليه السلام) دو راه بيش وجود نداشت: يا بايد به كمك رجال خاندان رسالت وعلاقه مند وپيروان راستين خويش بپا خيزد وحقّ از دست رفته را باز ستاند، يا اينكه سكوت كند واز كليه امور اجتماعى كنار برود ودر حدّ امكان به وظايف فردى واخلاقى خود بپردازد.

علائم وقرائن گواهى ـ چنانكه ذيلاً خواهد آمد ـ مى دهند كه نهضت امام (عليه السلام) در آن اوضاع به نفع اسلامِ جوان وجامعه نوبنياد اسلامى نبود. لذا پيمودن راه دوّم براى حضرت على (عليه السلام) متعيّن ولازم بود.

پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) از ارتداد امّت نگران بود

1ـ آيات قرآنى حاكى ازآن است كه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)در دوران حيات خود از آينده جامعه اسلامى سخت نگران بود وبا مشاهده يك سلسله حوادث ناگوار اين احتمال در ذهن او قوّت مى گرفت كه ممكن است گروه يا گروههايى پس از درگذشت او به دوران جاهلى بازگردند وسنن الهى را به دست فراموشى بسپارند.

اين احتمال هنگامى در ذهن او قوّت گرفت كه در جنگ احد، وقتى شايعه كشته شدن پيامبر از طرف دشمن در ميدان نبرد منتشر شد، با چشمان خود مشاهده كرد كه اكثر قريب به اتّفاق مسلمانان راه فرار را در پيش گرفته، به كوهها ونقاط دور دست پناه بردند وبرخى تصميم گرفتند كه از طريق تماس با سركرده منافقان (عبد اللّه بن أُبَىّ) از ابوسفيان امان بگيرند. وعقايد مذهبى آنان چنان سست وبى پايه شد كه