اين تفسير، بسان تفسير پيش، كاملاً بيپايه است، زيرا پيامبر گرامى در مقام تفهيم يك اصل دينى بود، نه در مقام «لغز گويى» و «معما» سازى. اگر مقصود پيامبر چنين گروهى بود، شايسته بود كه به جاى آن لفظى به كار ببرد، كه براى مخاطبان خود قابل فهم باشد.

اصولاً بايد ديد كدام يك از دو مسأله در عصر رسالت مطرح بود، تا سخن پيامبر، ناظر به آن باشد، آيا مسأله قضا و قدر (كه ريشه ديرينه در كتب آسمانى دارد)، مطرح بود، يا مسأله تأثير قدرت انسان در افعال خود، هيچ نشانهاى در دست نيست كه تأثير قدرت انسان، در عصر رسالت مطرح باشد، در حالى كه مسأله قضا و قدر يك مسأله جهان شمولى است و پيوسته بشر متفكر، با آن دست به گريبان بوده است.

4ـ نافيان قدر، در لسان پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) به مجوس تشبيه شدهاند، اين گروه بسان مجوس، نيكيها را از خدا، و بديها را از خود و يا از شيطان ميدانند، و به نوعى به ثنويت عقيده مندند[1].

اين توجيه كه شيخ الاسلام دولت عثمانى به نام «مصطفى صبرى» طراح آن است با عقيده معتزله و اسلاف آنان سازگار نيست; زيرا آنان خير و شر را مربوط به خود انسان ميدانند، نه اينكه يكى را از آن خدا و دومى را از آن شيطان قلمداد