انگيزه هاى جبرى گرى در مكتب اشاعره

2

علم پيشين خدا

دومين انگيزه اى كه اشاعره را به عقيده جبر سوق داده علم گسترده و پيشين خدا است كه بر كليه كائنات جهان، و از آن جمله افعال انسانها احاطه دارد و چنين علمى از نظر اشاعره و همفكران آنان، مايه سلب اختيار و مجبور بودن بشر در كارهاى اوست اين شبهه را مى توان اين گونه بيان كرد:

«علم خدا از نخست به كليه حوادث و رخدادهايى كه در جهان واقع مى شود، تعلق گرفته است او از ازل مى داند كه فلان پديده و فعل خاص در كدام روز و در چه شرايطى محقق و عملى خواهد بود، در اين صورت انسان ياد شده، از انجام آن كار ناچار و ناگزير است و ترك آن براى او ممكن نيست، زيرا انديشه امكان ترك، ملازم با اين است كه علم خدا صحيح و پا برجا نبوده و آميخته با جهل بوده باشد، و اين بر خلاف فرض ماست كه خدا بر همه چيز از ازل آگاه است».

اين شبهه، فكر تازه اى نيست، بلكه از زمان ديرين دستاويز جبريان و خصوصاً طرفداران و طالبان آزادى و بى بند و بارى در عمل در سايه عقيده به