به مخلوق انتساب دارد.[1]

بررسى و تحقيق

اگر چه در اين تقرير به اصل مشكل (تأثير قدرت و اراده خدا و انسان) توجه شده است و نكات دقيق و عالمانه اى نيز در آن ديده مى شود ولى تأمين كننده انديشه عميق و لطيف امر بين امرين نيست. جهت روشن شدن مطلب سه نكته را يادآور مى شويم:

الف: در روايات از تفسير نظريه امر بين امرين براى سؤال كنندگان به اين جهت خوددارى شده است كه لطيف و عميق بوده و فهم آن از افق افكار معمولى بيرون است و چه بسا موجب انحراف عقيدتى و كفر آنان گردد در حالى كه تفسير ياد شده اين گونه نيست و مثالى كه يادآور شديم و مثالهاى ديگر مى توانند آن را براى انسان هاى معمولى هم روشن نمايد.

ب: بنابر تفسير ياد شده نسبت فعل انسانى به خدا «بالتسبيب» و مجازگونه است نه حقيقى آن گونه كه به خود انسان نسبت داده مى شود مانند اين كه كسى مصالح و مقدمات لازم براى ساختن يك ساختمان را در اختيار سازندگان آن قرار دهد كه اگر يك لحظه آن را تأمين نكند ادامه كار براى آنها ممكن نيست بديهى است انتساب فعل به او حقيقى نيست.

ج: در اين تفسير براى خدا و انسان دو فعل جداگانه اثبات شده است خدا هستى و قدرت و شعور انسان را مى آفريند و او كار را پديد مى آورد و اين با توحيد افعالى سازگار نيست و در نتيجه به نوعى تفويض بازگشت مى كند.